آذر ماه ، در آئینه رخ دادهای دفاع مقدس
- شناسه خبر: 25062
- تاریخ و زمان ارسال: ۲۷ آذر ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۵۸
- نویسنده: تحریریه بقاع خبر
![](https://boghanews.ir/wp-content/uploads/2020/01/156875669.jpg)
بقاع خبر: جنگ پدیده ای است که از بدو حضور انسان بر روی زمین تاکنون به اشکال مختلف تداوم یافته است. جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یکی از طولانی ترین جنگ ها در طول قرن بیستم بود که به مدت ۸ سال طول کشید.آذر ماه در سال های دفاع مقدس یاد آور رخ دادهای بیاد ماندنی است که همیشه در حافظه تاریخی ایران و جهانیان باقی خواهد ماند که مهمترین آن شکست سیاسی رژیم بعث عراق در جریان جنگ تحمیلی با معرفی این کشور به عنوان مسئول و آغازگر جنگ تحمیلی از سوی سازمان ملل بود. در این مجال برخی از مهمترین رخ دادهای دفاع مقدس در آذر ماه را مرور می کنیم .
چهارم آذر۱۳۶۵ : طولانی ترین بمباران هوایی رژیم صدام درشهرستان اندیمشک
پژوهشگران جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق بر علیه جمهوری اسلامی ایران را به برهه های مختلفی تقسیم نموده اند. یکی از این موارد جنگ شهرهاست که در آن نیروهای نظامی عراق به بمباران شهرهای مختلف ایران با انواع تسلیحات در دسترس در آن زمان پرداخته اند. شهرستان اندیمشک با توجه به استقرار در یک منطقه استراتژیک هدف طولانی ترین بمباران در تاریخ ایران قرار گرفت که خسارات جانی و مالی زیادی به بار آورد به گونه ای که بسیاری از مردم هم اکنون نیز در حافظه تاریخی خود این جنایت را از یاد نبرده اند. در این مقاله به بررسی زوایای مختلف این حادثه تاریخی که به عنوان طولانی ترین بمباران هوایی تاریخ ایران از آن یاد می شود، پرداخته شده است.
هفتم آذرماه : عملیات مروارید
عملیات دیگر عملیات نیروی دریایی ایران در جنگ تحمیلی بود که در ۷ آذر سال ۱۳۵۹ با پشتیبانی نهاجا برای بمباران بندر ام قصر و دو سکوی نفتی مهم عراق؛ البکر و الامیه در ساحل اروندرود انجام شد. این عملیات تکمیل کننده دو عملیات پیشین بود که توسط «نیروی رزمی ۴۲۱» اجرا شده بود. آن دو عملیات به نامهای «اشکان» و «شهید صفری» معروف شدند.
در جریان این عملیات، چهار فروند قایق موشکانداز عراقی کلاس «اوزا» و هفت فروند شناور دیگر عراقی غرق شده و شش فروند میگ ۲۳، یک میگ ۲۱ و یک فروند بالگرد سوپر فریو نیروی هوایی عراق نیز سرنگون شدند.
ناوچه پیکان در این عملیات توسط نیروی دریایی عراق منهدم و یک فانتوم ایرانی نیز سرنگون شد و یکی دیگر هم آسیب دید. نیروی دریایی عراق در این عملیات آسیب قابل توجهی دید و تا پایان جنگ قادر به ایفای نقش موثری نبود.
حضرت امام (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی پس از انجام این عملیات در پیامی به مناسبت پیروزی گفته بود: «…رویارویی نیروی دریایی ارتش با دشمن و آن همه افتخارات رزم، رشادت، شهامت و شهادت نشانهای از اقتدار و اعتبار این نیروی بزرگ و سرافراز است…» هاشمی رفسنجانی نیز در بخشی از خاطرات خود با اشاره به عملیات مروارید مینویسد: «…از آن تاریخ دیگر عراق خلیج فارس را برای خودش بیخاصیت دید چرا که راهی برای دسترسی به دریا نداشت، بنابراین برای صدور نفت، ترابری خود را به «اردن» منتقل کرده و در «خلیج عقبه» با صرف هزینههای زیادی اسکلههای اردن را تقویت نمود و از «دریای احمر» برای خود راه عبوری ساخت. آنها برای صدور نفت به «بندر جیهان» ترکیه متکی بودند و مقداری هم توسط تانکرهای نفت کش از طریق «اردن» صادر میکردند و در مواردی هم برای حضور در دریا از بنادر کشورهای جنوب خلیج فارس استفاده میبردند… به این ترتیب سیادت خلیج فارس از هفتم آذر ۵۹ به همت نیروهای مسلح ایران به ویژه نیروی دریایی و حمایت نیروی هوایی ارتش تا آخر جنگ در اختیار ایران بود و با تصمیم و درخواست ایران این دریا برای عبور و مرور کشتیها امن شد. هر چند عراق با کمک برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس، آمریکا، فرانسه و… با وارد کردن انواع هواپیماهای جنگی از قبیل میراژ، سوپر فولدن و سوپراستاندارد، شناورهای غیرنظامی ایرانی و خارجی را مورد حمله موشکی و هوایی خود قرار میداد که این امر نیز با توانمندی علمی و فنی نیروی دریایی خنثی میشد، رژیم بعث عراق نتوانست در طول جنگ از باقیمانده نیروی دریایی خود که در «بندر امالقصر» محبوس مانده بود، بهرهای ببرد و نیز نتوانست کشتیها و سلاحهای فراوان جنگی که از ایتالیا خریده بودند را به منطقه بیاورند..
هشتم آذر ماه : عملیات طریقالقدس
این عملیات نیز از عملیاتهای مشترک سپاه و ارتش در طی جنگ تحمیلی بود. این عملیات در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد ۸ آذر ۱۳۶۰ با رمز «یاحسین» در منطقه عمومی بستان و غرب سوسنگرد آغاز شد.
هجوم نیروهای عراق پس از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ سبب به تصرف درآمدن بخش وسیعی از خوزستان شد. در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۶۰ ارتفاعات «الله اکبر» پس از هفت ماه به دست ایرانیان افتاد و نیروهای عراق با دادن تلفات تا ۱۲ کیلومتری بستان عقبنشینی کردند و سرانجام در ظهر یکشنبه، ۸ آذر ۶۰ شهر بستان و ۷۰ روستای تابعه آن به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند و تا ۲۲ آذر ۶۰ منطقه عملیاتی طریقالقدس به طور کامل از وجود عراقیان پاکسازی شد و پس از ۱۴ روز عملیات باموفقیت پایان یافت.
هجدهم آذرماه : اثبات و اعلام حقانیت ایران در جنگ تحمیلی
رژیم عفلقی صدام با تحریک ابر قدرتهای جهان روز ۳۱ شهرویور ماه سال ۱۳۵۹ ماشین جنگی خود را علیه کشورمان به راه انداخت که منجر به وقوع طولانیترین جنگ قرن شد که با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در ۲۷ تیرماه ۱۳۶۷ به پایان رسید. تاریخ ۲۰ آگوست یا ۲۹ مرداد سال ۱۳۶۷ از سوی سازمان ملل ۱۳۶۷ اعلام شد و دبیرکل در روز ۹ دسامبر سال ۱۹۹۱ برابر با ۱۸ آذرماه سال ۱۳۷۰، طی گزارشی به شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه ۵۹۸، شورا و افکار عمومی جهان را از مسئولیت عراق در دامنزدن به جنگ ازطریق تجاوز به تمامیت ارضی کشور عضو مطلع نمود.
نوزدهم آذر ماه : عملیات سه راهی آبادان
تلاقی دو جاده آبادان- ماهشهر و آبادان- اهواز به سهراهی آبادان مشهور است. نیروهای ارتش عراق پس از عبور از کارون از چند محور به پیشروی خود ادامه دادند که یکی از محورها به سمت این سهراهی بود.
دشمن ضمن توقف در این منطقه از تلاش برای نفوذ به داخل آبادان از این محور اجتناب کرد. در ساعت ۲ بامداد ۱۹/۹/۱۳۵۹ رزمندگان شامل پنج گروهان از سپاه و نیروهای مردمی به همراه دو گروهان از ارتش در منطقه سه راهی آبادان، با هدف گرفتن جای پایی در جنوب این منطقه از سه جناح وارد عمل شدند.
به جز نیروهای جناح راست که به میدان مین برخوردند، دو جناح دیگر در ۷۰ متری دشمن منتظر اعلام رمز شروع عملیات بودند. اما چند دقیقه قبل از اعلام رمز، دشمن نیروهای عمل کننده را زیر آتش گرفت و آنها را زمینگیر کرد و این وضعیت تا ساعت ۳:۳۰ که دستور عقبنشینی صادر شد، ادامه داشت.
هنگام اجرای آتش دشمن، یک دسته(بیش از ۳۰ تن) از نیروها در جناح راست پس از عبور از میدان مین به خط دشمن هجوم برده و تعدادی از عراقیها را به هلاکت رساندند و خود نیز به شهادت رسیدند. سایر نیروهای خودی در۸۰۰ متری خط دشمن (۱۲۰۰ متر جلوتر از خط قبلی) مستقر شدند.
در عملیات ۲۰/۱۰/۱۳۵۹ اگرچه نیروهای خودی خط پدافندی عراق را در سهراهی آبادان شکسته و تعدادی را اسیر کردند، لیکن به دلیل عدم موفقیت در محورهای دیگر، رزمندگان به ناچار عقبنشینی کردند. پس از عملیات محدود آزادسازی تپههای مدن(۲۵/۲/۱۳۶۰)، رزمندگان خط پدافندی خود را در این منطقه به شمال سهراهی آبادان منتقل کردند تا اینکه با عملیات ثامنالائمه در ۵/۷/۱۳۶۰ رزمندگان مواضع دشمن را در هم کوبیده و مناطق اشغالی را تا ساحل کارون آزاد کردند.
بیستم آذرماه : عملیات مطلع الفجر
عملیات مطلعالفجر از سلسله عملیاتهای دوره آزادسازی به شمار میرود که در منطقه گیلانغرب و شیاکوه و با هدف آزادسازی ارتفاعات غرب شهر گیلانغرب در جبهه میانی صورت پذیرفت.
خط خودی در جبهه میانی به اهمیت جبهه جنوب نبوده و توسط ستاد سپاه منطقه ۷ غرب کشور و قرارگاه ارتش اداره میشد. عراق نیز بالاترین توان ماشین جنگی خود را در جبهه جنوب به کار میگرفت. بنابراین استعدادی که در این عملیات از آن بهره گرفته شد، به اندازه عملیات جنوب نبود.
حمله با رمز یا مهدی ادرکنی در ۲۰ آذرماه ۱۳۶۰ و با فرماندهی و همکاری مشترک سپاه و ارتش اجرا شد و به آزادسازی موقت بلندیهای شیاکوه و بر آفتاب انجامید. ولی پاتکهای سنگین عراق و نبود پشتیبانی و حمایت کافی از نیروها به دلیل فاصله چشمگیر خط مقدم با خطوط عقبه موجب شد تا پس از ۱۷ روز مقاومت و حفظ مناطق آزاد شده بار دیگر این مناطق به اشغال دشمن درآید.
بیست و هشتم آذر ماه : عملیات سید صادق
ارتش عراق پس از ورود به داخل کشور جمهوری اسلامی ایران با تعدادی از یگانهای خود به طرف شمال منطقه دشت ذهاب گسترش یافت که با توجه به عدم وجود هر گونه نیروی بازدارنده قوی و مناسب خودی که بتواند پیشروی آنها را سد کند، تعدادی از روستاهای منطقه و عوارض حساسی در دشت ذهاب مانند آبادیهای سیدصادق، کلینه، کوئیکی و ارتفاع حساس کورهموش را تصرف کرده و خود را به نزدیکی دامنه غربی ارتفاعات معروف دالاهو رساندند و در آنجا به طور موقت وضعیت پدافندی ایجاد کردند.
ستون دیگری از نیروهای عراق پس از عبور از دشت ذهاب به سهراهی قرهباغ رسیدند و از طریق جاده قصر شیرین خود را به شهر سرپلذهاب رساندند که پس از تصرف شهر سرپلذهاب پیشروی به سمت اسلامآباد غرب را ادامه دادند که با حمله متحورانه تیم آتش هوانیروز مجبور به عقبنشینی و اتخاذ وضعیت پدافندی در دامنه ارتفاعات مرزی قراویز شدند.
نیروهای جمهوری اسلامی ایران برابر استراتژی اعلام شده پس از سد پیشروی نیروهای عراق حملات محدود خود را علیه ارتش متجاوز عراق طراحی و اجرا کردهاند.
قرارگاه لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه با به کارگیری تیپ سوم لشکر به همراه نیروهای مردمی و پشتیبانی هوانیروز و نیروی هوایی ارتش به منظور کاهش توان نیروهای دشمن و با هدف بازپسگیری ارتفاعات کوره موش، کلینه و سیدصادق عملیاتی به نام کلینه و سیدصادق طراحی و اجرا کرد که در صورت موفقیت کامل میتوانست ضمن تسهیل عملیات آتی، حتی دشمن را ناگزیر به تخلیه مواضع اشغالی خود در دشت ذهاب کند و کنترل محورهای مواصلاتی سرپلذهاب به سیدصادق کوئیکی به تنگه بردعلی و همچنین محور قره باغ به دشت ذهاب تا منطقه گرده نو واقع در نوار مرزی در اختیار نیروهای خودی قرار گیرد.
هدف از اجرای این عملیات بازپسگیری ارتفاعات کوره موش، کلینه و سیدصادق بود؛ این عملیات در ساعت ۲۳ مورخ ۲۸ آذر ۵۹ با هدایت و فرماندهی قرارگاه لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه به وسیله تیپ سوم لشگر ۸۱ زرهی به همراه نیروهای مردمی با پشتیبانی هوانیروز و نیروی هوایی عملیات مذکور آغاز شد.
نیروهای خودی در ساعات اولیه شروع عملیات پس از عبور از موانع مختلف در مسیر به مواضع پدافندی نیروهای عراق نفوذ کردند و طی یک نبرد خونین توانستند ضمن وارد آوردن تلفات و ضایعات فراوان به دشمن اهداف از پیش تعیین شده را تصرف و نیروهای متجاوز را مجبور به عقبنشینی از مواضع پدافندی خود کنند.
این عملیات طی دو مرحله و در دو زمان مختلف انجام گرفت که مرحله دوم در حقیقت مرحله تکمیلی عملیات بود که در تاریخ ۱۵ اسفند ۵۹ اجرا شد. تصرف ارتفاعات سیدصادق و کلینه، کشته و زخمی شدن بیش از ۳۰۰ نفر از نیروهای ارتش عراق، به اسارت درآمدن ۲۱ نفر از افراد ارتش عراق، انهدام ۱۷ دستگاه تانک و نفربر، شش دستگاه خودروی حامل مهمات، تعدادی جنگافزار و تجهیزات متفرقه نیروی عراق، به غنیمت در آوردن چندین قبضه آرپیجی هفت، خمپارهانداز و اقلام مخابراتی از نتایج اجرای این عملیات در مرحله نخست بوده است. تصرف آبادی کلینه و تپه ۵۷۷، کشته و زخمی شدن ۲۳۰ نفر و به اسارت درآوردن ۵۸ نفر از نیروهای ارتش بعث عراق و انهدام هفت دستگاه تانک و دو کامیون حامل مهمات از نتایج به دست آمده مرحله دوم عملیات کلینه و سیدصادق بود.
منابع :
- خبرگزاری دفاع مقدس
- نقد و بررسی روند پایان جنگ، محمد درودیان، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران
- امید و دلواپسی، کارنامه و خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی، سال ۱۳۵۹، نشر معارف انقلاب
- پایگاه مرکز علمی جهاد دانشگاهی
- تاریخچه نیروی دریایی ایران، محمدحسین جهانپناه، مجله تخصصی الکترونیک صنایع هوا و دریا
- پرتال امام خمینی (ره )
- تاریخ دفاع مقدس، اسماعیل منصوری لاریجانی، انتشارات بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس
نویسنده: علی سامعی