سفرنامه صفاء السلطنه نایینی(تحفه الفقراء)
- شناسه خبر: 3900
- تاریخ و زمان ارسال: ۸ شهریور ۱۳۹۳ ساعت ۰۶:۱۰
- نویسنده: تحریریه بقاع خبر
نوشته میرزا علی خان نایینی (صفاء السلطنه)
کیفیت شهادت امام زادگان آقا علی عباس و شاهزاده محمد
گزارش کویر – نایین پژوه
به اهتمام محمد گلبن
موضوع: ایران – تاریخ – قاجاریان ۱۳۴۴ – ۱۱۹۳ ق ، ایران – سیر و سیاحت – قرن ۱۳، سفرنامه
چکیده کتاب: صفاء السلطنه نایینی یکی از رجال بنام دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار و از چهره های فرهنگی و سیاسی آن عصر به شمار میآید. از جمله مقامهای او معاونت وزارت انطباعات معاونت وزارت دول خارجه معاونت وزارت خراسان بوده است. سفرنامه حاضر که به سفرنامه خراسان روزنامه سفر خراسان سفرنامه خراسان و عراق عجم و تحفه الفقرا موسوم است. به قلم صفاء السلطنه نایینی نوشته شده شرح مسافرت او از مشهد تا تهران از راه رباطات به نایین و از آن جا به تهران در سال ۱۳۰۰ه ـ .ق است. مسیر سفر او از طریق: مشهد، تربت حیدریه، ساغند، طبس، چهارده، یزد، اردکان، نایین، اردستان، کاشان، قم و حضرت عبدالعظیم به تهران بوده است. در این سفرناه مولف هم به نکات تاریخی توجه کرده و هم مسایل جغرافیایی را مطمح نظر قرار داده است .اطلاعات درج شده در کتاب درباره راه و رباط و بناهای ملی و مذهبی (عرض راه خود) مانند مساجد کاروان سراها امامزاده ها و رباط ها بسیار حایز اهمیت است. مولف به هر شهر و دهی که وارد شده نخست به سراغ دانشمندان و علمای آن شهر رفته شرح احوال و اطلاعاتی از انها در کتاب خود اورده است. کتاب از مقدمه مفصل درباره صفاء السلطنه شرح حال سال شمار زندگی و معرفی اثار نویسنده برخوردار است .مصحح در پایان نیز توضیحات مبسوطی درباره برخی اشخاص و مکانهای مندرج در متن افزوده است. صفحات پایانی نیز مشتمل بر فهرست های متعدد و مفصل نام اشخاص نام مکان ها بناها قلعه ها مسجدها مدفنها امام زاده ها مدرسهها رباط ها کاروانسراها دروازهها چاپارخانهها درختها میوهها خوراکیها گلها لغات اصطلاحات فهرست منابع و عکسها و طرحهایی از بناهای شهرها و مناطق مسیر صفاء السلطنه. گفتنی است چاپ نخست این اثر در سال ۱۳۶۶صورت گرفته و اینک چاپ دوم ان عرضه میشود.
لازم به ذکر است که نویسنده شرح زیبایی از نایین آورده است. ورود به نایین – جمعیت – آب و هوا – امامزاده – پیدایی امامزاده – بانی امامزاده- قلعه نایین – سیر تاریخی – بزرگان – دیدار با پدر – بناها – وضع حمامها- دیدار با اعیان و بزرگان – دیدار از مسجد جامع – فجایع صدر العلماء نائینی و فرزندانش – بیماری نویسنده – دیدار از محمدیه نایین – شرح فلعه و بناهای محمدیه – وجه تسمیه محمدیه – دیدار از مصلی – دیدار از بقاع و مزارات و مسجد بابا عبدالله – دهات اطراف – رباط و آب انبار – آب و هوای دهات – میوه ها – صیفی – ییلاقها – کم آبی – وضع دهاتها – حرکت از نایین
نحوه ی شهادت امام زادگان واجب التعظیم آقا علی عباس و شاهزاده محمد در کتاب صفاالسلطنه نایینی ذکر شده متن ذیل عینا از کتاب مذکور نقل شده و کلمه ای کم و زیاد نشده است .
باد =بادافشان یکشنبه دوازدهم :صبح از قرب قریه ی باد که اسم اصلی آن باد افشان است و از قرار مذکور شهری بوده که چهار فرسخ طول و عرض آن بوده گذشته در چاپارخانه ی قریه ی خالدآباد پنج فرسخی مغار منزل شد .گویند از مستحدثات خالدولید است.
خالدآباد
در گود ریگ یک فرسخی خالداباد از دور بقعه ی امام زاده علی عباس و ابی محمد که از اولاد حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام بوده اندنشان دادند.تففصیل این دو امام زاده از قراری که در بعضی از تذکره ها نوشته شده اینست که چون حضرت عرش رفعت امام ثامن علیه السلام در خراسان ولایت عهد یافتند منتسبان خانواده ی امامت از مدینه ی طیبه متدرجا عزیمت تشرف به حضور مبارک نمودند از جمله این دو امام زاده شدرحال نموده چون به فین کاشان رسیدند بعضی از دوستان آن ها را از استعجال منع نموده گفتند چندی در این حوالی به سر می باید برد تا حقیقت امر و چگونگی حال امام علیه السلام معلوم شود لهذا اربعینی را در فین و بعدها بر حسب استشاره با دوستان و معاشران به شهر باد افشان که گمان وجود شیعیان داشتند آمدند.بعد از چهل روز خبر رسید که مامون غدر کرده آن حضرت را زهر خورانده شهید کرده است.این دو امام زاده متحسر و متحیر مانده در این محل به شرایط تعزیت داری پرداختند .دوستان و شیعیانی هم پیرامون ایشان مجتمع شده علی الظاهر اظهار مهربانی و غمخواری می کردندو چون خبر ایشان در اطراف منتشر شد و از جانب مامون جمعی نامزد شدند که از سادات علویه هر که را در اطراف بر سر سرکشی و جمع آوری مردم ببینند برایشان تاخته جمعشان را پریشان نمایند.مامورین چون به این صفحات رسیدند و ذکر مردم داری و بزرگواری این دو امام زاده را شنیدند به باد آمده پیرامن باد را چون گرد فرو گرفتند مردم باد چون دشمن را قوی و حال سادات را آشفته یافتند از امداد ایشان استنکاف نموده آن ها را با معدودی از شیعیان که در تشیع خلوصی داشتند مخذول گذاشتند.سادات چون چاره جز مقاتله نداشتند همت بر مدافعه گماشتند و مقابله نموده جنگی سخت مردانه بکردند و چون تاب مقاومت نیاوردند به فحوای الفرار ممالایطاق من سنن المرسلین فرار نمودند . شاید جانی از آن مهلکه بیرون توانند برد امام چون قضای الهی به شهادت ایشان شهادت میداد چون به گود ریگ رسیده بودند اباایوب که برادر کهتر بود از اسب درافتاده ابااسحق علی عباس به پرستاری او پرداخته در این اثنا دشمنان در رسیدند و عطش نیز که دشمنی اغوی بود غلبه نموده تاب مقاتله نداشتند .به هر حال سوار شده جنگ و گریز رو به باد نهادند و در خارج قلعه ی باد ملتمس آب شدند.مردم آبی شده آب ندادند .امام زادگان آنها را نفرین نموده باز غرق جهاد گردیدند و چون فرصت یافتند باز فرارا به جانب گود ریگ شتافتند بعضی از مردم باد دشمنان را با دست راست اشاره و ارائه نمودند که از آن طرف فرار کرده اند و دشمنان به آنها رسیده هردو را در آن ریگ زار به درجه شهادت رسانیدند.گویند به نفرین امام زادگان هنوز دست و آستین راست آن طایفه که نشان ایشان را داده بودند از آستین و دست چپ کوتاهتر است خلاصه پس از شهادت نیز کس را یارای دفن ایشان نبود بعد از سه روز زنان خالدآباد گفتند ماهم چون زنان بنی اسد که اجساد طاهره شهدای کربلا را به خاک سپردند به دفن ایشان اقدام نموده از قتل و اسر باک نمی داریم بعضی مردان نیز با زنان همراهی کرده جسد آن بزرگواران را هم در گود ریگ به خاک سپردند اما مزار ایشان از انظار مستور بود تا در عصر حضرت عسگری علیه السلام به اشاره امام مکشوف گردیده کراهات باهره ایشان مردم را به مقامات ظاهره و انساب طاهره ایشان دلالت نموده و مینمایدگویند حضرت امام حسن عسگری علیه السلام غلام سیاهی از ممالیک خود را برای خدمت مزار و تولیت قناتی که در قرب خالدآباد به اشاره آن امام حفر و با مزرعه عسگریه احداثی آن جناب وقف مزار آن دو بزرگوار شده مامور فرمودند و قریب هفتاد نفر از اولاد آن غلام هنوز در آنجا هستندو این بنده یکی از آن ها را دیده احوالپرسی نمودم گویند آب عسگریه را مردم باد متصرف شده منافع آن را اغتصابا میبرند باد و خالدآباد از توابع نطنز است از خالدآباد شبگیر شد