نیکی در پاداش احسان و نیکی عدل است نه احسان
- شناسه خبر: 29834
- تاریخ و زمان ارسال: ۱۴ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۰۴:۱۶
- نویسنده: تحریریه بقاع خبر
به گزارش بقاع خبر : قرآن حکیم پاداش احسان و نیکی را نیکی می داند. معنای دقیق آن این است که اگر کسی نسبت به شما نیکی کرد و شما نیز مشابه آن را درباره او روا داشتید کار شما عدل است نه احسان . چهاردهم اسفند روز «احسان و نیکوکاری» نام گرفته است. این فضیلت اخلاقی در مکتب اسلام، مورد تأکید فراوان واقع شده است.
از این رو همه ساله از چهاردهم تا بیست و یکم اسفندماه به نام هفته نیکوکاری نامگذاری شده است. برگزاری این هفته به منظور جذب کمک ها و هدایای مردم به خانواده های محروم و نیازمند است که جمع آوری و توزیع آن توسط کمیته امداد صورت می گیرد. زیرا کمک به همنوع از اصول اساسی دین مبین اسلام است که همچنان که خداوند در سوره مبارکه انسان آیه ۸و۹ می فرماید:«و به دوستی خدا به فقیر و اسیر و طفل یتیم طعام می دهند و گویند ما فقط برای رضای خدا به شما طعام می دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسی نمی طلبیم .
احسان و نیکو کاری در قرآن
احسان و نیکوکاری یکی از آموزه های وحیانی و از مفاهیم پردامنه قرآنی است. قرآن کریم با امر به «عدل و احسان»به این مهم اشاره می کند؛ چرا که عدم عدالت، بنیان اجتماع را متزلزل می کند، عدم احسان نیز موجب به وجود آمدن جامعه ای خشک و بی روح می شود. احسان و نیکوکاری، در قرآن مجید دارای مصادیق فراوانی است که پرداختن به تمام آنها، نیازمند بحثهای مفصل است. به همین جهت، به بحث پیرامون «احسان در حوزۀ ارتباط انسان با دیگران» یا به عبارتی دیگر، احسان و نیکوکاری در جامعه بسنده می کنیم. قرآن کریم در آیه ۱۷۷ سوره بقره می فرماید: «لَیسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الآْخِرِ وَ الْمَلائِکهِ وَ الْکتابِ وَ النَّبِیینَ وَ آتَی الْمالَ عَلی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبی وَ الْیتامی وَ الْمساکینَ وَ ابْنَ السَّبیلِ وَ السَّائِلینَ وَ فِی الرِّقابِ…»؛ «نیکی، (تنها) این نیست که (به هنگام نماز) روی خود را به سوی مشرق و (یا) مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما، درباره قبله و تغییر آن باشد و وقت خود را مصروف آن سازید)؛ بلکه نیکی (و نیکوکار) کسی است که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورده، مال (خود) را، با تمام علاقه ای که به آن دارد، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و خواهندگان و بردگان، انفاق کند».
تعالیم اسلام از یک سو به جسم و روح انسان و ابعاد وجودی و حیات فردی و اجتماعی او توجه دارد، و از سویی دیگر، به اجرای عدل و احسان (مواسات و مساوات) در میان مردم و حضور آنها در جامعه نظر می کند، و در نتیجه، ما را به این مهم هدایت می نماید که اختلاف افراد در تواناییها و موهبتها، به هیچ وجه توجیه گر تمایز معیشتی و پذیرفتن فاصله طبقاتی نیست؛ چرا که این فاصله ها اعضای بدنه امت اسلامی را از یک دیگر جدا می کند، و برادری اسلامی را پایمال می سازد، و چهره زیبای اسلام و اخلاقیات آرمانی آن را زشت می نمایاند.
یکی از برکات انقلاب اسلامی ایران، توجه به اقشار نیازمند و مستضعف جامعه است و «جشن عاطفه ها»، «جشن نیکوکاری»، «طرح اکرام» و طرحهای مشابه آن یکی از راه های توجه دادن مردم به این فرمان الهی است. بدون شک کمک و احسان به نیازمندان جامعه از عبادتهای مهمّ؛ بلکه یکی از مهم ترین عبادات است.
احسان ونیکو کاری در بیان آیت الله العظمی جوادی آملی
آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب گرانقدر مفاتیح الحیات در مورد ارزش، اهمیت، آداب و پاداش نیکوکاری، مطالب ارزشمندی را مرقوم داشته اند که تقدیم می گردد.»
قرآن حکیم پاداش احسان و نیکی را نیکی می داند. معنای دقیق آن این است که اگر کسی نسبت به شما نیکی کرد و شما نیز مشابه آن را درباره او روا داشتید کار شما عدل است نه احسان . چهاردهم اسفند روز «احسان و نیکوکاری» نام گرفته است. این فضیلت اخلاقی در مکتب اسلام، مورد تأکید فراوان واقع شده است.
* ارزش و اهمیت نیکوکاری
رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمود: خدا به داود پیامبر(علیه السلام) چنین وحی کرد: بنده ای از بندگانم در روز قیامت کار نیکی می آورد، پس او را در بهشت حاکم می سازم. داود پرسید: آن کار نیک چیست؟ خدای متعال فرمود: اندوهی از مؤمنی می زداید، اگر چه با دانه ای خرما یا نیمی از آن باشد. داود گفت: شایسته است کسی که تو را بشناسد امیدش را از تو نَبُرد.[۱]
* آداب نیکوکاری
قرآن حکیم پاداش احسان و نیکی را نیکی می داند. معنای دقیق آن این است که اگر کسی نسبت به شما نیکی کرد و شما نیز مشابه آن را درباره او روا داشتید کار شما عدل است نه احسان؛ ولی اگر افزون بر کار او، شما دوباره نسبت به او نیکی کنید کار شما احسان می شود که می تواند جزای احسان او باشد.
* آداب احسان، نیکی به همه مردم اعم از نیکوکار و بدکار
احسان آدابی دارد که به برخی از آن ها اشاره می شود:
جزای نیکی با نیکی: رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمود: چون کسی به شما نیکی کرد، آن را با نیکی جبران کنید. اگر نداشتید سپاسگزار او باشید، زیرا سپاسگزاری گونه ای از پاداش است.[۲]
نیکی به همه: امام رضا (سلام الله علیه)به نقل از پیامبر خدا(صلوات الله علیه) فرمود: به همگان، اعم از شایستگان و نااهلان نیکی کنید؛ اگر کسی را نیافتی که درخور و شایسته دریافت نیکی باشد تو به نیکی کردن سزاواری.[۳]
نیکی در برابر بدی: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: آیا شما را از بهترین خُلق دنیا و آخرت آگاه نکنم؟ درگذشتن از کسی که به شما ظلم کرده است، نیکی و احسان به کسی که به شما بدی کرده و بخشیدن به کسی که از شما دریغ داشته است.[۴]
تعجیل، تقلیل و ترک منت: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نیکوکاری کامل نمی شود، جز با سه خصلت؛ شتاب در آن، کم شمردن بسیار آن و منت ننهادن.[۵]
مخفی بودن: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نیکوکاری به صلاح نمی گراید، جز با سه چیز؛ اندک شمردن آن، مخفی کردن آن و شتاب در آن، زیرا آنگاه که تو آن را اندک بشماری، نزد دریابنده بزرگش کرده ای و چون آن را بپوشانی آن را به کمال رسانده ای و هنگامی که شتاب کردی، گوارایش کرده ای.[۶]
* پاداش نیکوکاری
خیر دنیا: امیرموٴمنان(سلام الله علیه) می فرمود: خیری در دنیا نیست، مگر برای دو کس؛ آن که هر روز بر احسان خود می افزاید و کسی که گناهانش را با توبه جبران می کند.[۷]
جذب دل ها: امیرمؤمنان (سلام الله علیه) فرمود: هر که احسان و نیکی کند، دل ها به سوی وی گرایش یابند.[۸]
مصونیت از لغزش: امیرمؤمنان (سلام الله علیه) می فرماید: نیکوکاری، آدمی را از سقوطِ خواری زا نگاه می دارد.[۹]
جلوگیری از مرگ بد: رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمود: نیکوکاری از مرگ بد پیشگیری می کند.[۱۰]
برکت در خانه: امام صادق (سلام الله علیه) به نقل از رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمود: برکت به سوی خانه ای که از آن نیکی می تراود از فرو رفتن کارد در کوهان شتر (که نرم و نفوذپذیر است) و شتاب سیلاب از فراز کوه به عمق دره شتابان تر است.[۱۱]
افزایش رزق و آبادی شهرها: رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمود: نیکوکاری و حسن همجواری بر نعمت ها می افزاید و شهرها را آباد می سازد.[۱۲]
عمر طولانی: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نیکی و خوش خُلقی شهرها را آباد می کنند و بر عمرها می افزایند.[۱۳]
ورود به بهشت: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: خدای سبحان در روز قیامت به فقیران می فرماید: بنگرید و چهره ها را جست وجو کنید، پس هر کس به شما نیکی کرده دستش را گرفته و به بهشتش درآورید[۱۴]؛ همچنین فرمود: برداشتن خاشاکی از چهره برادرت ده حسنه و لبخند زدن به رویش یک حسنه دارد و نخستین کسی که به بهشت درمی آید اهل نیکوکاری است.[۱۵]
دوری از آتش جهنم: حضرت موسی (سلام الله علیه) خطاب به خدا عرض کرد: خدایا پاداش کسی که آزارش را از مردم باز دارد و به آنان نیکی کند چیست؟ خدا فرمود: ای موسی! در روز قیامت آتش به او خطاب می کند: هیچ راهی به سوی تو ندارم.[۱۶]
محبوب خدا شدن: رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمود: هر کار نیکی صدقه است و آن که به کار خیری رهنمود می دهد همچون فاعل آن است و خدا کمک به بیچاره را دوست می دارد.[۱۷]
منبع: کتاب مفاتیح الحیات، اثر آیت الله العظمی جوادی آملی
پاورقی:
[۱] . (قرب الاسناد، ص۵۶؛ ر.ک: مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۹۵).
[۲] . (تحف العقول، ص۴۹).
[۳] . (عیون اخبار الرضا A ج۲، ص۳۵).
[۴] . (الزهد، ص۱۵).
[۵] . (تحف العقول، ص۳۲۳).
[۶] . (الکافى، ج۴، ص۳۰).
[۷] . (روضه الواعظین، ص۴۴۸).
[۸] . (غرر الحکم، ص۴۴۹).
[۹] . (غرر الحکم، ص۳۸۶).
[۱۰] . (دعائم الاسلام، ج۲، ص۳۳۱).
[۱۱] . (الکافى، ج۴، ص۲۹).
[۱۲] . (مستدرک الوسائل، ج۸، ص۴۲۵).
[۱۳] . (الکافى، ج۲، ص۱۰۰).
[۱۴] . (وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۹۱).
[۱۵] . (الدعوات، ص۱۰۸).
[۱۶] . (الأمالی، صدوق، ص۲۰۸).
[۱۷] . (الکافى، ج۴، ص۲۷).