راه نجات : انجام واجبات و خدمت به خلق

احادیث ناب در باره خدمت به خلق امام كاظم – علیه‌السّلام – فرمود: «همانا مُهر قبول اعمال شما، برآوردن نیازهای برادرانتان و نیكی كردن به آنان در حد توانتان است و الا (اگر چنین نکنید)، هیچ عملی از شما پذیرفته نمی‌شود.

امام صادق -‌علیه‌السّلام- فرمود: خدای متعال می‌فرماید: مردم خانواده من هستند، پس محبوب‌ترین آنان نزد من كسانی هستند كه با مردم مهربان‌تر و در راه برآوردن نیازهای آنان كوشاتر باشند.

رسول خدا – صلی‌الله‌علیه‌وآله – فرمود: هر كس یك نیاز مؤمنی را روا سازد، خداوند حاجت‌های فراوان او را روا سازد كه كمترین آن بهشت باشد.

امام كاظم – علیه‌السّلام – فرمود: همانا خدا را در زمین بندگانی است كه برای رفع نیازهای مردم می‌كوشند، اینان در روز قیامت (ازعذاب)، در امان هستند.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: كسی كه در فكر برآوردن نیاز برادر مؤمن مسلمان خود باشد تا زمانی كه در فكر نیاز او هست، خداوند نیز در (فکر) نیاز وی باشد.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: كسی كه در راه برطرف ساختن نیاز برادر خود قدم بردارد، مانند كسی است كه سعی میان صفا و مروه به جای آرد.

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: كسی كه برای كمك به برادر خود و سود رساندن به او اقدام كند، پاداش مجاهدان در راه خدا به او داده خواهد شد.

رسول خدا – صلی‌الله علیه و آله- فرمود: هر كس یك نیاز برادر مومن خود را برآورد، مانند کسی است كه عمر خویش را به عبادت خدا سپری کرده باشد.

رسول خدا – صلی‌الله علیه و آله- فرمود: هر مسلمانی كه گروهی از مسلمانان را خدمت كند، خداوند به تعداد آنان در بهشت به او خدمتكار دهد.

رسول خدا – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: خدمت كردن مؤمن به برادر مؤمن خود، مقامی است كه فضیلت و ثواب آن جز با آن (خدمت کردن به برادر مؤمن) به دست نیاید.

امام صادق –علیه‌السّلام- فرمود: برآوردن نیاز مؤمن به یقین برتر از یك حج و یک حج و یک حج است.(امام- علیه‌السلام – تا ده حج شمردند.)

رسول خدا – صلی‌الله علیه و آله- فرمود: كسی كه در راه برآوردن نیاز برادر مؤمن خود بكوشد، گویی 9 هزار سال با روزه گرفتن و شب زنده‌داری كردن، خدا را عبادت كرده باشد.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: برادر خود را خدمت كن، اما اگر تو را به خدمت كشید (سوء‌استفاده کرد)، خدمتش نكن و وقعی بدو مگذار.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: هرگاه مؤمنی بتواند برادر خود را یاری رساند اما كمكش نكند، خداوند در دنیا و آخرت او را تنها گذارد.

رسول خدا – صلی‌الله علیه و آله- فرمود: كسی كه بتواند حاجت نیازمندی را برآورد ولی دست رد بر سینة او زند، گناهش چون گناه باج‌گیر است.

امام باقر –علیه‌السّلام – فرمود: كسی كه از كمك به برادر مسلمان خود و بر‌آوردن حاجت او دریغ كند، خداوند او را گرفتار كمك به كسی كند كه به سبب آن گناه کند و مزدی هم نبرد.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: كسی كه برای طلب حاجت خود یا برای سلام و احوال‌پرسی نزد برادر مؤمن خود رود و او خود را از وی مخفی كند تا زنده است، پیوسته مشمول لعنت و نفرین خدا شود.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: هرگاه مردی از من درخواست حاجتی کرد، در رفع حاجت و نیاز او شتاب می‌ورزم؛ زیرا بیم آن می‌رود كه كار از كار بگذرد و اقدام من در كمك به او دیگر به كارش نیاید.

امام صادق – علیه‌السّلام – فرمود: من در برآوردن نیاز دشمن خود (نیز) شتاب می‌كنم؛ زیرا می‌ترسم دست رد به سینه او زنم و او از من بی‌نیاز شود.

امام علی – علیه‌السّلام – فرمود: به هر كه نیاز پیدا كنی، نزدش خوار می‌شوی.

امام باقر – علیه‌السّلام – فرمود: حكایت كسی كه نیازمند نوكیسه باشد، حكایت درهمی است كه در دهان افعی است كه هم به آن نیاز داری و هم از افعی در خطری.

امام صادق – علیه‌السلام – فرمود: به خدا و محمد و علی ایمان نیاورده است کسی که در هنگام نیاز برادر مؤمنش با خوشرویی با او برخورد نکند؛ پس اگر توان دارد احتیاج او را شخصاً برطرف کند و اگر قادر نیست با کمک دیگری مشکل او را حل کند؛ اگر نسبت به تقاضای برادر مؤمنی بی‌تفاوت باشد و به درخواست او عمل نکند پس بین ما و او ولایتی نخواهد بود.

امام علی – علیه‌السلام – (به مالک اشتر) فرمود: از جمله خدمت‌رسانی تو این است که نیازهای مردم را هنگامی که به تو مراجعه می‌کنند، برآورده سازی، آن خدماتی را که معاونان تو از انجام آن کارها ناتوانند.

امام علی – علیه‌السلام – فرمود: برطرف کردن نیازهای مردم پایدار نیست مگر به سه چیز: 1- کوچک شمردن خدمت تا خدا آن را بزرگ نماید؛ 2- پنهان داشتن آن تا خدا آن را آشکار کند؛ 3- شتاب در برآوردن نیاز حاجتمند تا مسرت‌بخش باشد.

امام صادق – علیه‌السلام – به مردی گفت: چرا ما را تحقیر می‌کنی؟ آن مرد گفت: پناه می‌برم به خدا از این‌که شما یا امری از امور شما را سبک بشمارم. پس حضرت به او فرمود: وای بر تو، آیا ندای آن شخصی را که نزدیک جحفه از تو کمک خواست که او را به اندازة یک میل (برابر 2 کیلومتر) بر مرکبت سوار نمایی و او به خدا سوگند یاد کرد که خسته و وامانده شده است؛ نشنیدی؟ به خدا سوگند! تو حتی سرت را بلند نکردی و او را تحقیر کردی. هر کس مؤمنی را خوار کند ما را تحقیر کرده و حرمت الهی را شکسته است.

مردی از انصار محضر امام حسین – علیه‌السلام – شرفیاب شد و تصمیم داشت که حاجتش را با امام – علیه‌السلام – مطرح کند. حضرت به او فرمود: ای برادر انصاری!آبروی خود را حفظ کن و درخواست خود را شفاهی و رو در رو مطرح نکن، بلکه حاجتت را در نامه‌ای بنویس و بیاور تا من آنچه در نامه نوشته‌ای و سبب خوشحالی تو می‌شود به خواست خدا برآورده سازم.

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه‌وآله- فرمود: «درخواست نیازمندی را که خودش نمی‌تواند آن را ابلاغ کند به من برسانید. و هر که تقاضای درمانده‌ای را به مسئولی برساند در حالی که نیازمند، خودش از رساندن نامه‌اش ناتوان است؛ خداوند او را در روز قیامت بر صراط ثابت قدم نماید.»

امام حسین – علیه السلام – فرمود: درخواست های مردم از شما، از نعمت های الهی است برای شما، از این نعمت‌ها ملول و خسته نشوید.

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: خداوند بعضی از برادرانتان را زیر دست شما قرار داده است، پس هر که برادرش زیر دست اوست، باید از آن‌چه می‌خورد به او نیز بخوراند، و از آن‌چه می پوشد به او هم بپوشاند و کاری را که در توان او نیست به او واگذار نکند و اگر کار دشواری را به او سپرد، به کمک او بشتابد.

امام صادق – علیه‌السلام-  فرمود: کسی که برای برطرف کردن نیاز برادر مؤمن خود گام بردارد؛ خدای سبحان برای او 10 حسنه می‌نویسد و مقام او را 10 درجه بالا می‌برد و از 10 گناه او می‌گذرد و شفاعت 10 نفر را از او می‌پذیرد.

امام علی – علیه‌السلام – (به جابربن عبدالله انصاری) فرمود: ای جابر! هر که از نعمت‌های خداوندی بیشتر بهره یابد، مردم نیازمند هم بیشتر به او رجوع می‌کنند. در پاسخ به نیازهای مردم هر که برای خدا برخیزد و بنابر توانایی‌هایی که دارد انجام وظیفه کند، تداوم نعمت‌های خداوندی را فراهم ساخته است و اگر انجام وظیفه نکند، نعمت‌ها را به زوال و نیستی می‌سپرد.

امام صادق – علیه‌السلام – فرمود: از با ارزش ترین کارها نزد خداوند متعال، شاد کردن مؤمنین است؛ مثل سیر نمودن آن‌ها، یا نجات دادن آنان از سختی‌ها و گرفتاری‌ها، یا ادای بدهی آنها.

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله – فرمود: کسی که شب را به روز آورد و به امور مسلمانان رسیدگی نکند، پس از مسلمانان نیست و نیز هر که بشنود مردی از مسلمین فریادرسی می‌خواهد و به او پاسخ ندهد، از مسلمین نیست.

امام صادق – علیه‌السلام – فرمود: مسلمانان موظفند در راه رسیدگی و کمک به نیازمندان کوشا و نسبت به یکدیگر عطوف و مهربان باشند و از پرداخت کمک‌های مالی به همدیگر مضایقه نکنند و هنگام گرفتاری، یار و یاور هم باشند.

امام علی – علیه‌السلام – فرمود: خداوند را بندگانی است که به آنان نعمت‌های ویژه داده است برای نفع رساندن به دیگر بندگانش؛ پس امکاناتی در دسترس آنها قرار داده است که بذل و بخشش کنند. هرگاه از بذل آن نعمت‌ها دریغ ورزند و چیزی به کسی ندهند، آن نعمت‌ها را از آنان بازمی‌ستاند و به دیگران می‌دهد.

پیامبر اکرم – صلی‌الله علیه و آله: هر کس که در برطرف کردن نیاز مسلمانی به خاطر خدا کوشش کند، خداوند بزرگ برای او هزار هزار حسنه می‌نویسد.
امام صادق – علیه‌السلام – فرمود: فضیلت پاداش برطرف كردن نیاز مؤمن، از هزار حجّی که تمام اعمال آن قبول شده باشد و آزاد کردن یک بنده در راه خدا و صرف بار هزار اسب در راه خدا با زین و لجامش، بیشتر است.پاداش‌های خدمت به مردم

در منابع روایی، تعبیرات حیرت‌زایی از پاداش خدمت به خلق و مردم شده است که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود:

1. برتر از 10 طواف

اسحاق بن عمار می‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: ای اسحاق! هرکه این خانه (کعبه) را یک بار طواف کند خداوند برای او هزار حسنه می‌نویسد و هزار سیئه از او محو می‌کند و هزار درجه او را بالا می‌برد و هزار درخت برای او در بهشت می‌کارد و ثواب آزاد کردن هزار بنده برایش می‌نویسد، تا به ملتزم می‌رسد هشت در بهشت را برای او می‌گشاید و سپس به او می‌فرماید: از هر کدام از آنها که خواستی وارد شو.

گفتم: فدایت شوم. همه اینها برای کسی است که طواف می‌کند؟ فرمود: نَعَمْ أَ فَلَا أُخْبِرُکَ بِمَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْ هَذَا؟؛ بله. آیا به تو خبر ندهم از چیزی که از این هم با فضیلت‌تر است؟

عرض کردم: آری. فرمود: «هر کس حاجتی برای برادر مؤمنش برآورده کند، خداوند برای او [ثواب] طوافی و طوافی و طوافی می‌نویسد. [حضرت همین طور شمرد] تا به 10 طواف رسید.»

2. برآورده شدن صدهزار حاجت

حضرت صادق(ع) فرموده است: کسی که یکی از خواسته‌های برادر مؤمنش را برآورد، خداوند در روز قیامت، صد هزار خواسته او را برمی‌آورد که نخستین آنها بهشت است و از جمله این پاداش آن است که خویشان و آشنایان و برادران دینی او را نیز وارد بهشت می‌کند؛ به این شرط که ناصبی (به دشمنی اهل بیت) نباشند.»

3. برتر از هزار بنده آزاد کردن

حضرت صادق(ع) در حدیث دیگری فرموده است: «روا ساختن حاجت مؤمن، از آزاد ساختن هزار بنده و بارکردن هزار اسب در راه خدا (فرستادن به جهاد) بهتر است.»

4. عبادت دهر

راستی خداوند، گاه آن چنان درب رحمت و فضل خویش را باز کرده است که بنده در یک لحظه و با یک عمل، به اندازه تمام عمر خویش می‌تواند کار و ثواب انجام دهد.

امام صادق(ع) از پدرانش از رسول خدا(ص) چنین نقل کرده است که آن حضرت فرمود: کسی که حاجت برادر دینی خود را برآورد، مانند کسی که همه عمر، خدا را عبادت کرده باشد.

رسول خدا(ص) می‌فرماید: کسی در راه حاجت مؤمن تلاش کند، گویا 9 هزار سال خدا را عبادت کرده است؛ در حالی که روزها را روزه و شب‌ها را در حال قیام (نماز) بوده است.

5. برطرف شدن گرفتاری

ما موظفیم برای رفع گرفتاری‌های خود تلاش کنیم؛ ولی بدانیم راه رفع گرفتاری‌ها فقط تلاش مستقیم برای برداشتن آن گرفتاری نیست. گاه برآوردن حاجت دیگران و گره از کار دیگران گشودن، صدها گره از زندگی ما را باز می‌کند.

رسول خدا(ص) فرمود: به راستی خداوند، مؤمن را تا زمانی که برادر مؤمن خود را یاری رساند، یاری می‌کند و کسی که یک گرفتاری از گرفتاری‌های برادر مؤمنش را در دنیا برطرف کند، خداوند هفتاد گرفتاری، از گرفتاری‌های آخرت او را برطرف می‌کند.

* البته رفع گرفتاری برادران مؤمن، در رفع گرفتاری دنیوی نیز مؤثر است. اکنون به این داستان‌ها در این باره توجه کنید:

1. مرحوم مرشد چلویی معروف، خدمت شیخ رسید و از کسادی بازارش گلایه کرد و گفت: «این چه وضعی است، روزی بود که سه چهار دیگ چلو می‌فروختیم و مشتری‌ها فراوان بودند؛ ولی اکنون روزی یک دیگ هم مصرف نمی‌شود.» شیخ تأملی کرد و گفت: «تقصیر خودت است که مشتری‌ها را ردّ می کنی!» مرشد گفت: «من کسی را ردّ نکردم؛ حتی از بچه‌ها هم پذیرایی می‌کنم و نصف کباب به آنها می‌دهم.» شیخ گفت: «آن سیّد چه کسی بود که سه روز غذای نسیه خورده بود، بار آخر او را هل دادی و از درِ مغازه بیرون کردی؟!»

مرشد سراسیمه در پی آن سید می‌رود و از او عذرخواهی می‌کند و بعد از آن، تابلویی به این صورت نصب می‌کند: «نسیه داده می‌شود؛ حتی به شما. وجه دستی به اندازه وسعمان پرداخت می‌شود» و آن گاه وضعش به حالت اوّل برمی‌گردد.

2. مهندسی یکصد دستگاه ساختمان ساخته بود و به دلیل بدهکاری زیاد، فراری شده بود و ساختمان‌ها هم فروش نمی‌رفت. از شیخ رجبعلی راهنمایی خواست. او گفت که باید خواهرت را راضی کنی. او نیز خواهرش را با دادن سهم ارثش راضی کرد. همچنین با سفارش شیخ، یکی از خانه‌های ساخته شده را به خواهرش واگذار کرد و وی را از اجاره‌نشینی نجات داد. فردای همان روز، سه تا از خانه‌ها فروش رفت و گرفتاری او برطرف شد.

6. امنیت در قیامت

کسی که در سختی‌ها و گرفتاری‌های مردم، آنها را یاری برساند و با برآوردن حاجات آنان به آنها آرامش هدیه کند، خداوند در سخت‌ترین مراحل زندگی پس از مرگ، یعنی قیامت به او امنیت و آرامش اعطا می‌کند.

در بیان موسی بن جعفر(ع) آمده است: «إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً فِی الْأَرْضِ یَسْعَوْنَ فِی حَوَائِجِ النَّاسِ- هُمُ الآْمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَة؛[10] برای خداوند در روی زمین، بندگانی هستند که در راه رفع حوایج مردم تلاش می‌کنند. آنان در روز قیامت، ایمن‌اند.»

البته خدمت‌رسانی به مردم در همین دنیا به انسان آرامش و انبساط درونی می‌دهد و در روایات نیز به آن اشاره شده است.

7. خوشحالی‌های متعدد

برآوردن حاجات مردم و خوشحال کردن خلق، هم زمینه خوشحالی خدا و رسولش را فراهم می‌کند و هم عامل خوشحالی انسان در دنیا و عالم قبر می‌شود.

امام باقر(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود: «مَنْ سَرَّ مُؤْمِناً فَقَدْ سَرَّنِی وَ مَنْ سَرَّنِی فَقَدْ سَرَّ اللَّه؛ کسی که مؤمنی را خوشحال کند، مرا خوشحال کرده است. و کسی که مرا خوشحال کند، خدا را خوشحال کرده است.»

حنان بن سدیر از پدرش نقل کرده است که در محضر امام صادق(ع) بودم. سخن از حق مؤمن به میان آمد. حضرت به من رو کرد و فرمود: «ای اباالفضل! می‌خواهی از حال مؤمن در پیشگاه الهی خبر دهم.» عرض کردم: «بله، فدایت شوم.» فرمود: «هنگامی که خدا روح مؤمن را قبض می‌کند، دو ملک مراقب او به آسمان بالا می‌روند و عرض می‌کنند: «ای پروردگار! این، خوب بنده‌ای است ؛ چرا که نسبت به اطاعت شما سریع، و در معصیت شما کند بود. حال که روح او را قبض کرده‌ای، چه دستوری برای ما درباره او دارد؟» خدای جلیل و جبّار می‌فرماید: «به دنیا فرود آیید و نزد قبر او باشید. تکبیر و تسبیح و تهلیل و تمجید من را بگویید (یعنی الله اکبر و لا اله الا الله بگویید) و ثواب آن را برای این بنده‌ام بنویسید تا آن روزی که او را از قبر مبعوث سازم.»

سپس آن حضرت فرمود: «می‌خواهم بیشتر بگویم؟» گفتم: «بله» فرمود: «وقتی خداوند مؤمن را از قبرش برانگیخت، با او شکلی و مثالی همراه می‌شود که در جلو او حرکت می‌کند. هر جا مؤمن ترسی از ترس‌های قیامت را می‌بیند، آن مثال می‌گوید: «ناراحت و محزون نباش. من به سرور و شادی و کرامت از طرف خداوند بشارت می‌دهم» تا آن گاه که در پیشگاه عظمت الهی قرار گیرد. خداوند به آسانی اعمالش را محاسبه می‌کند و دستور می‌دهد که وارد بهشت شود؛ در حالی که تمثال، جلو اوست.»

مؤمن به او می‌گوید: «خداوند تو را رحمت کند چه نیکو از قبر همراه من شدی و همیشه مرا به شادی و سرور و کرامت خداوند بشارت دادی. تو کیستی؟ پس تمثال می‌گوید: «من آن خوشحالی هستم که بر [قلب] برادر مؤمنت [بر اثر برآوردن حاجتش] در دنیا وارد کردی. خدا مرا آفریده است تا تو را بشارت دهم.»

راستی با این همه آثار و برکات برای خدمت‌رسانی به مردم و انجام حوایج خلق، آیا جا ندارد که انسان تلاش کند تا در ردیف خادمان به مردم قرار گیرد و گره از زندگی آنان باز کند؟ امامان عظیم‌الشأن، علاوه بر بیان آثار و نتایج خدمت به خلق و الگوی عملی بودن برای این کار از شیعیان خواسته‌اند در ردیف خدمتگزاران به خلق و مردم باشند.

جزای امتناع از خدمت به خلق

1. فقدان ایمان کامل

حضرت صادق(ع) فرمود: «ای رفاعه! به خدا و محمد و علی ایمان نیاورده است کسی که هر گاه برادر مؤمن او برای رفع حاجتی نزد وی بیاید، با چهره باز با او برخورد نکند. اگر بتواند خود حاجت او را برآورد، باید در این باره به سرعت اقدام کند و اگر نمی‌تواند نزد دیگران برود تا حاجت او را برآورده سازد و اگر کسی غیر از این باشد که برایت وصفت کردم، هیچ گونه ولایت و رابطه‌ای بین ما و او نیست.»

2. رفتن به جهنّم

در قرآن کریم نیز به این امر، اشاره شده است؛ آنجا که به جهنمی‌ها گفته می‌شود: «چرا وارد جهنم شدید؟» در جواب می‌گویند: «ما از نمازگزاران نبودیم و فقرا را طعام ندادیم.»

3. فقدان دین

پیامبر اکرم  فرمود: «کسی که در هر صبح‌گاه به امور مسلمین همت نگمارد و در اندیشه کارهای آنان نباشد از آنها نیست و کسی که بشنود مردی فریاد می‌زند و از مسلمانان کمک می‌طلبد و به او کمک نکند مسلمان نیست.»

4. خواری دنیا و آخرت

امام صادق(ع) فرمود: «هر مؤمنی که برادر دینی خود را یاری ندهد و او را خوار سازد با اینکه قدرت یاری او را دارد، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار کند.»

ابوحمزه ثمالی می‌گوید که روز جمعه‌ای نماز صبح را با امام سجاد(ع) به جا آوردم. پس از نماز، با هم به سمت خانه آن حضرت، روانه شدیم. آن حضرت، کنیزک خود به نام سکینه را فراخواند و فرمود: «امروز، جمعه است. هیچ سائلی از در خانه من نمی‌گذرد؛ مگر اینکه او را اطعام می‌کنید.»

ابوحمزه عرض کرد: «هر سائلی به در خانه می‌آید که مستحق نیست.» امام(ع) فرمود: «بیم آن دارم که بعضی از آنان مستحق باشند و ما او را برانیم و به واسطه این عمل، آنچه بر یعقوب و آل یعقوب نازل شد؛ بر ما اهل بیت نازل شود. آنان را طعام کنید؛ آنان را اطعام کنید. یعقوب پیامبر، همه روزه برای خوراک خود و خانواده‌اش یک قوچ ذبح می‌کرد. یک روز جمعه هنگام افطار، سائل مؤمنی از در خانه یعقوب می‌گذشت. وی ندا در داد که این سائل گرسنه و غریب را از بقیه غذای خود طعام کنید.

آنان با اینکه صدای او را می‌شنیدند، گفته‌هایش را راست نپنداشتند و او را تصدیق نکردند. آن مستمند چون از ایشان ناامید شد و شب فرا رسید به راه خود ادامه داد و شب را با شکم خالی در حالی که از گرسنگی خود به خدا شکایت می‌کرد، به صبح رساند. یعقوب و خانواده‌اش نیز با شکم سیر و در حالی که هنوز مقداری از غذای آنان باقی بود خوابیدند.

صبح فردا خداوند به یعقوب وحی کرد: «بنده مرا چنان ذلیل کردی که مستحق غضب و تأدیب من و نزول عذاب و ابتلای خود و پسرانت شدی. ای یعقوب! از میان پیامبرانم آنانی نزد من محبوب‌ترند که بر بندگان مسکین من رحم کنند. آنان را به خود نزدیک ساخته، اطعامشان کنند و پناهگاه آنان باشند. ای یعقوب! چرا بر بنده من رحم نکردی؛ بنده‌ای که عبادتش بسیار و به اندکی از متاع دنیا راضی بود؟ به عزتم سوگند! تو را مبتلا خواهم ساخت و تو و پسرانت را آماج مصیبت‌ها قرار خواهم داد.»

ابوحمزه: «یوسف آن خواب معروف را چه وقت دید؟» امام(ع) فرمود: «در همان شبی که خانواده یعقوب سیر خوابیدند و مستمند، گرسنه بود.»

از آنچه گفته شد به خوبی روشن است که خدمت به مردم و گره‌گشایی از کار مردم و خدمتگزاری آنان، از پاداش‌های بزرگ و فراوانی برخوردار است و در دنیا و آخرت، دست انسان را می‌گیرد؛ به همین سبب، یکی از مهم ترین کارهای انبیا و امامان، خدمت به خلق بوده است و شانه خالی کردن از برآوردن حاجات مردم با تمکن و قدرت، آثار زیانبار دنیوی و اخروی دارد.