محاسبه سالی که گذشت ، بایدها ونبایدهای سال جدید
- شناسه خبر: 30105
- تاریخ و زمان ارسال: 29 اسفند 1399 ساعت 11:28
- نویسنده: تحریریه بقاع خبر
به گزارش بقاع خبر : مُحاسبه یا مُحاسبه نَفْس، رسیدگی شخصی اعمال شبانه‌روز و محاسبه اعمال نیک و بد است. محاسبه بعد از مشارطه و مراقبه صورت می‌گیرد. اساتید اخلاق و عرفان با استناد به روایات، تأکید بسیاری بر محاسبه دارند.
قرآن کریم می فرماید :” یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله ولتنظر نفس ما قدمت لغد واتقوا الله ان اللهخبیر بما تعملونو لاتکونوا کالذین نسوا الله فانسیهم انفسهم اولئک هم الفاسقون.” ای کسانی که ایمان آوردهاید از خدا پروا دارید، و هر کس باید بنگرد کهبرای فردای خود از پیش چه فرستاده است و باز از خدا بترسید، در حقیقتخدا بهآن چه میکنید آگاه است. و چون کسانی مباشید که خدا را فراموش کردند و او نیزآنان را دچار خود فراموشی کرد، آنان همان نافرمانانند . با گذشت یکسال از زندگی نیز لازم است محاسبه ای داشته باشیم واندیشه ، اعمال ، رفتار ، کردار را در یکسال گذشته مرور کنیم .
| اخلاق |
| آیات اخلاقی آیات افک • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه نجوا • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه ایثاراحادیث اخلاقی حدیث قرب نوافل • حدیث مکارم اخلاق • حدیث معراج • حدیث جنود عقل و جهلفضایل اخلاقی تواضع • قناعت • سخاوت • کظم غیظ • اخلاص • حلم • زهد • شجاعت • عفت • انصاف • اصلاح ذات البین • عیب‌پوشیرذایل اخلاقی تکبر • حرص • حسد • دروغ • غیبت • سخن‌چینی • بخل • عاق والدین • حدیث نفس • عجب • سمعه • قطع رحم • اشاعه فحشاء • کفران نعمت اصطلاحات اخلاقی عالمان اخلاق منابع اخلاقی قرآن • نهج البلاغه • مصباح الشریعه • مکارم الاخلاق • المحجه البیضاء • مجموعه ورام • جامع السعادات • معراج السعاده • المراقبات • نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی |
مُحاسبه یا مُحاسبه نَفْس، رسیدگی شخصی اعمال شبانه‌روز و محاسبه اعمال نیک و بد است. محاسبه بعد از مشارطه و مراقبه صورت می‌گیرد. اساتید اخلاق و عرفان با استناد به روایات، تأکید بسیاری بر محاسبه دارند.
محتویات
چگونگی محاسبه‌کردن
اساتید و علمای اخلاق بر محاسبه بسیار تأکید کرده و فواید بسیاری برای آن برشمرده‌اند.[۱] محاسبه به این صورت است که در پایان روز زمانی را برای رسیدگی به نفس و اعمال شبانه‌روز گذشته اختصاص می‌دهد. نخست واجبات را محاسبه می‌کند که اگر آنها را به طریق صحیح ادا کرده است خدا را شکر گوید و اگر واجبات از او فوت شده یا ناقص انجام داده باشد، درصدد جبران باشد. اگر گناهی مرتکب شده، توبه کند و به سرزنش نفس بپردازد و از آن بخواهد تا آنچه را در آن کوتاهی کرده جبران کند؛ مانند بازرگانی که در پایان روز با شریک خود حساب و کتاب می‌کند، فرد نیز در پایان روز باید با نفس خود، درباره همه رفتار خود بازجویی کند.[۲]
استناد قرآنی و روایی محاسبه
- یٰا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ مٰا قَدَّمَتْ لِغَدٍ (حشر، ۱۸)
روایات بسیاری بر لزوم محاسبه وارد شده و بیشتر کتاب‌های روایی و اخلاقی، بابی را به نام محاسبه اختصاص داده‌اند.
- امام کاظم(ع) فرموده است: «از ما نیست کسی که در همۀ روز نفس خویش را محاسبه نکند تا اگر کار نیکی کرده مزید آن را از خدا بخواهد و اگر کار بدی کرده از خداوند آمرزش طلبد و به او باز گردد.»[۳]
- امام صادق(ع) فرمودند: «عاقل ساعتی از روز را برای تفکر در و محاسبه نفس قرار می‌دهد.»[۴]
- امام کاظم(ع) فرمودند: «از ما نیست کسی که هر روز محاسبه نفس نداشته باشد»[۵]
- «حاسِبُوا اَنْفُسَکُم قبلَ اَن تُحاسَبُوا»[۶]
تک‌نگاری
درباره محاسبه نفس کتاب‌هایی نوشته شده است، از جمله:
- محاسبه النفس؛ کتابی اخلاقی اثر سید بن طاووس
- محاسبه النفس اللوامه؛ کتابی اخلاقی اثر ابراهیم بن علی کفعمی
جستارهای وابسته
- پرش به بالا↑ رجوع کنید به: شرح چهل حدیث، ۱۰ و ۱۵، مرآه الرشاد، ص۳۶، غزالی، إحیاء علوم الدین، ج۱۵، ص۲۳، شرح منازل السائرین خواجه عبد الله انصاری بر اساس شرح عبد الرزاق کاشانی، ج۱، ص۴۵، عرفان اسلامی، ج۱۲، ص۲۳۳، رساله لب اللباب، ص۱۱۴، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، ص۱۵۱
- پرش به بالا↑ شرح چهل حدیث، ۱۰ و رجوع کنید به: محجه البیضاء، ج۸، ص۲۰۵ و مراقبه نفسانی، ج۱، ص۸
- پرش به بالا↑ کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۴۵۳
- پرش به بالا↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ج۴۸۵
- پرش به بالا↑ کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۴۵۳
- پرش به بالا↑ شیخ صدوق، امالی، ج۱، ص۳۴ و ص۱۰۹
منابع :
ویکی شیعه
پرسمان
