تأسیس “مجمع تقریب مذاهب اسلامی” (۱۳۶۹ ش)

مسأله وحدت و تقریب مذاهب اسلامی از دیرباز همواره جزء اهداف و آمال آزاد اندیشان، متفکران و شخصیت‌های مصلح سیاسی و مذهبی بوده و تلاش برای تحقق آن در اعصار گوناگون، با فراز و نشیب فراوان روبه‌رو گردیده است. از ابتدای تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران نیز وصول به این هدف مقدس که متکی به ریشه‌های استوار در کتاب و سنت می باشد، یکی از بزرگترین اهداف رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) بوده است.

طرح مسأله تقریب مذاهب در جهان اسلام، به معنای «نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی با هدف شناخت یکدیگر و دستیابی به اخوت دینی بر اساس اصول مسلم و مشترکات اسلامی»، در پی ناهمسازگری ها و تفرقه‌های موجود میان جوامع مختلف اسلامی آغاز گردید. تبعات ناشی از این مسئله، در روابط قومی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مسلمانان هویدا شد؛ و به موازات پیدایش این اختلافات، تلاش در جهت همبستگی و وحدت میان مسلمانان از سوی دانشمندان و مصلحان جامعه اسلامی آغاز گردید. در اثر این تلاش‌ها، تا قرن ششم هجری، تلاقی گسترده اندیشه میان عالمان و حاملان حدیث از مذاهب مختلف اسلامی یافت می‌شود. در این دوران، وجود مناظره‌های علمی بسیار میان اندیشمندان و در اغلب موارد، واقع‌گرایی و تلاش در جهت پیشبرد مطالعات علمی و پژوهشی بدون ابراز تعصب ناروا نسبت به یک مذهب خاص، نشان از نزدیکی و همسازگرایی فرقه‌های گوناگون اسلامی دارد.

گرچه در دوره‌های بعد، تلاش در راستای وحدت مسلمانان دچار فراز و نشیب‌های فراوانی گردید، اما از اواسط قرن بیستم میلادی و در پی سوء استفاده‌های غرب و استعمار کهنه آن و دستاویز قراردادن اختلافات جزیی مذهبی میان مسلمانان و بزرگ جلوه دادن آن برای جلوگیری از قدرت گیری و اتحاد جهان اسلام، با ظهور مصلحانی چون سید جمال الدین اسد آبادی، شیخ محمد عبده، شیخ محمد حسین کاشف الغطاء، شیخ عبد المجید سلیم، شیخ محمود شلتوت، شیخ محمد تقی قمی، آیت الله العظمی بروجردی و بسیاری دیگر از پرچمداران وحدت، این امر مهم شتاب بیشتری یافت تا مسلمانان که پایبندی به برخی از آراء نامربوط به عقاید ضروری، آنان را از هم دور می‌کرد به همگرایی و وحدت فراخوانده شوند.

اهمیت طرح اندیشه تقریب و وحدت میان مذاهب اسلامی زمانی روشن می‌گردد که در نظر داشته باشیم این مسأله، یعنی اختلاف میان مسلمانان، روزنه و پاشنه آشیلی است برای بهره برداری مخالفان و دشمنان اسلام. در طول تاریخ، همواره شاهد بوده ایم هر جا استعمار بر آن شده است تا ضربه‌ای به مسلمین بزند، مهمترین ابزارش دمیدن بر خاکستر اختلافات و شعله ور ساختن تعصبات مذهبی میان اقوام و جوامع اسلامی بوده است. از آنجا که بازیابی اقتدار گذشته جهان اسلام جز از طریق وحدت میان مسلمانان و نزدیکی به یکدیگر امکان پذیر نیست، دشمنان پیوسته در تلاش بوده‌اند تا از یکپارچه شدن این امت جلوگیری کنند و با طرح مسائل اختلافی، مانع دستیابی آنان به این هدف عالی گردند.

این در حالی است که امت مسلمان، از هر فرقه و مذهبی، پایبند به اصول اساسی دین مبین اسلام هستند که در میان همه آنان یکسان است و فرقه‌های مختلف اسلامی حتی در بسیاری از فروع نیز با یکدیگر مشترکند و عالمان و اندیشمندان مسلمان می‌توانند- و باید- با رجوع به این مبانی و تأکید بر آن، راه را برای وصول به این هدف متعالی هموار گردانند و دسیسه‌های دشمنان در بزرگ ساختن موارد اختلافی را با هوشیاری و تلاش نقش بر آب کنند.

بر همین اساس بود که از میان شخصیت های یاد شده، استاد شیخ محمد تقی قمی از حوزه علمیه شیعه به قاهره، مرکز بزرگ علمی و محل اجتماع دانشمندان اهل سنت مهاجرت کرد و نهال تقریب را در آنجا نشاند. وی برای اهل سنت تبیین کرد که شیعه را با فرقه غلات و مخطئه اشتباه گرفته اند؛ همچنان که شیعه نیز اهل سنت را با فرقه ناصبی اشتباه گرفته است. او در تبادل اندیشه با علمای اهل سنت و طرح اندیشه‌های خود همه را به وحدت کلمه و سعه صدر دعوت نمود. حاصل این تبادل اندیشه، ایجاد مرکزی به نام «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» بود. از جمله نخستین فعالیت های این مرکز انتشار مجله رساله الاسلام بود که نخستین شماره آن در ربیع الاول ۱۳۶۸هـ. (ژانویه ۱۹۴۹م.) منتشر شد و تا رمضان ۱۳۹۲هـ. (اکتبر ۱۹۷۲م.) ادامه داشت و مقالات علمی و ارزشمند متعددی در حوزه مطالعات تطبیقی به قلم گروهی از عالمان مذاهب مختلف اسلامی در آن درج می شد. از دیگر فعالیت های برجسته دارالتقریب قاهره، اهتمام به تصحیح و انتشار کتاب «مجمع البیان لعلوم القرآن» اثر امین الاسلام طبرسی از علما و مفسران قرن ششم هجری است. شیخ عبد المجید سلیم، رئیس وقت الأزهر، لب به ستایش این کتاب گشود و آن را کتابی ارزشمند و پربار و یکی از کتاب‌های مرجع در تفسیر و علوم قرآن دانست.

فتوای شیخ محمود شلتوت، شیخ الأزهر، در ۱۷ ربیع الاول ۱۳۷۸ هجری، در جواز مراجعه به همه مذاهب اسلامی معروف از جمله مذهب جعفری، اوج فعالیت ها و نتایج ایجاد این مرکز بود. متن فتوا حاوی موارد مهم و قابل تأملی بود که تاآن زمان سابقه نداشت. در این فتوا آمده است:

 «اسلام هیچ یک از پیروان خود را به پیروی از مذهب معینی ملزم نکرده است؛ بلکه هر مسلمانی حق دارد از هر مذهبی که به طور صحیح نقل شده و احکام آن در کتاب‌های مخصوص خودش تدوین گشته پیروی کند. و هرکس از یکی از این مذاهب تقلید کرده، حق دارد به مذهب دیگر – هر مذهبی که باشد- منتقل شود و هیچ گونه ایرادی دراین باره بر او نیست.

مذهب جعفری معروف به «شیعه امامیه اثنا عشریه» مذهبی است که شرعاً تعبد به آن همچون سایر مذاهب اهل سنت جایز می‌باشد؛ بنابراین شایسته است که مسلمانان این حقیقت را بشناسند و از تعصب ناروا نسبت به مذاهب معینی دوری کنند. زیرا دین خداوند و شریعت او منحصر به مذهب معینی نیست بلکه همه امامان، مجتهدانی بوده‌اند که اجتهادشان نزد خداوند متعال پذیرفته شده و کسانی که اهل‌نظر و اجتهاد نیستند می‌توانند از آنها تقلید کنند و در این باره بین عبادات و معاملات فرقی نیست.»

این‌گونه بود که رفته رفته اندیشه تقریب، در قالب یک مکتب فکری در مجامع علمی اسلامی مورد توجه قرار گرفت؛ مکتبی که پایه و اساس آن مبتنی بر بحث و استدلال علمی و کتاب وسنت بود. در همین راستا تبادل اندیشه ها میان دانشمندان مذاهب مختلف، روندی صعودی گرفت.

پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و ایجاد یک حکومت اسلامی توسط بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره)، زمینه‌ساز گسترش این تلاش در میان مسلمانان گردید. طرح شعار وحدت و اهتمام ویژه امام راحل به این اندیشه راهبردی در قانون اساسی جمهوری اسلامی تبلور یافت؛ آنجا که بیان می‌گردد پیروان مذاهب اسلامی از آزادی کامل در پایبندی به اعتقادات خویش برخوردارند. حتی این پیروان حق دارند به دادگاه هایی که بر اساس دیدگاه آنان حکم می‌کنند مراجعه نمایند. نمونه بارز دیگر از اهتمام این انقلاب بر وحدت امت اسلامی، تعظیم شعائر دینی نظیر حج و نماز جمعه است که از بزرگترین عرصه‌های اجتماع مردمی در اسلام می باشد.

جمهوری اسلامی با نامگذاری فاصله میان دوازدهم تا هفدهم ربیع الاول به نام هفته وحدت، بر آن بوده است تا مسلمانان همچنان که جشن‌های میلاد پرشکوه پیامبر اسلام (ص) را برگزار می‌کنند، از نظر فکری و معنوی نیز با تمام وجود در جوی از وحدت اسلامی قرار گیرند؛ و باعث شده است مسأله‌ای که شاید می‌توانست عاملی برای تشدید اختلافات میان مسلمانان شیعه و سنی باشد، رهیافتی به سوی وحدت آنان گردد. کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی نیز در همین راستا و در ایام هفته وحدت، با اهتمام فراوان برگزار می شود.

به دنبال برگزاری چهارمین کنفرانس وحدت اسلامی که با حضور جمعی از اندیشمندان جهان اسلام از سوی سازمان تبلیغات اسلامی در تهران برگزار شد، رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای دستور تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی را صادر فرمودند. این مجمع که رسالت اصلی آن طبق آنچه در استراتژی آن آمده، عبارت است از «ارتقای سطح آشنایی و آگاهی و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامی و تقویت احترام متقابل و تحکیم رشته های اخوت اسلامی در بین مسلمانان بدون هیچ گونه تمایزی از لحاظ تعلقات فرقه ای، قومی یا ملی آنان به منظور رسیدن به امت واحده اسلامی.»

این کتاب، معرفی اجمالی اهداف، ساختار و فعالیت های مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است که جهت آشنایی بیشتر مسلمانان با این مرکز، از سوی معاونت فرهنگی مجمع تهیه شده است.

                                             *    *    *

    مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سال ۱۳۶۹ هجری شمسی به دستور مقام معظم رهبری و انتصاب دبیر کل و اعضای شورای عالی از سوی معظم له آغاز به کار کرد.

شورای عالی مجمع، در اولین گام، اساسنامه و ساختار مجمع را تصویب نمود و ارکان آن را بر سه اساس علمی و فرهنگی و ارتباطات داخلی و بین‌المللی بنا گذاشت. این شورا در سال دهم فعالیت خود، استراتژی مجمع را تصویب کرد.

الف) استراتژی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در

فاصله سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۱ هـ.ش

تدوین برنامه ریزی راهبردی از آن روی اهمیت دارد که هر چند سازمانی در فعالیت‌های گذشته خود موفقیت هایی داشته باشد، اما موفقیت در گذشته، هیچ تضمینی برای دست یابی به موفقیت در آینده نیست. در همین راستا، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی جهت دست یابی به آرمان ها و اهداف خود، طرح جامع برنامه ریزی استراتژیک را تهیه نمود و آن را به نشست بین المللی شورای عالی مجمع که در تاریخ ۲ و۳ دی ماه ۱۳۸۱ در تهران برگزار شد، تقدیم کرد. شورای عالی در این اجلاس آن را بررسی و تصویب نمود.

متن استراتژی مجمع

فصل اول: مفاهیم اختصاصی

۱ ـ تقریب

از نظر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تقریب عبارت است از

نزدیک شدن پیروان مذاهب اسلامی برای شناخت یکدیگر به منظور دست یابی به اخوت دینی بر اساس اصول مسلم و مشترکات اسلامی.

۲ ـ وحدت اسلامی

وحدت اسلامی عبارت است از هم کاری و تعاون پیروان مذاهب اسلامی بر اساس اصول مسلم و مشترک اسلامی واتخاذ موضع واحد برای تحقق اهداف و مصالح عالیه امت اسلامی وموضع گیری واحد در برابر دشمنان اسلام واحترام به التزام قلبی و عملی هر یک از مسلمانان به مذهب خود.

۳ ـ مذاهب اسلامی

 مقصود از مذاهب اسلامی آن دسته از مکاتب فقهی معروف اسلامی هستند که دارای نظام اجتهادی منسجم و مستند به کتاب و سنت می باشند. از نظر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی این مذاهب فقهی به رسمیت شناخته شده عبارت اند از: مذهب حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی از اهل سنت ومذهب اثنی عشری و زیدی از شیعه؛ و مذهب اباضی. (البته مذاهبی هستند که یا پیرو ندارند و یا در یکی از مذاهب مذکور، مندرج می باشند و یا به شکل آرای فردی که مقید به مذهب معینی نیستند عمل می ‌کنند).

فصل دوم: مبانی تقریب

حرکت تقریب بین مذاهب بر مبانی و اصولی کلی استوار است که مهم ترین آن ها عبارت است از:

۱ ـ قرآن کریم و سنت شریف نبوی دو منبع اساسی برای شریعت اسلام هستند و تمام مذاهب اسلامی در این دو اصل مشترک‌اند و حجیت سایر منابع در گرو استناد به این دو منبع اصلی است.

 ۲ ـ ایمان به اصول و ارکان زیر ملاک اسلامیت است:

الف ـ ایمان به وحدانیت خداوند تعالی (توحید)

ب ـ ایمان به نبوت و خاتمیت رسول اکرم حضرت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) و سنت پیامبر به عنوان یکی از منابع اصلی دین

 ج ـ ایمان به قرآن کریم و مفاهیم و احکام آن به عنوان اولین منبع دین اسلام

د ـ ایمان به معاد

هـ ـ عدم انکار ضروریات دین و تسلیم شدن به ارکان اسلام مثل نماز، زکات، روزه، حج، جهاد و…

۳ ـ مشروعیت اجتهاد و آزادی بحث: اسلام با به رسمیت شناختن اجتهاد در چارچوب منابع اصلی اسلامی اختلافات فکری را پذیرفته است. مسلمانان باید اختلافات اجتهادی را امری طبیعی قلمداد کنند و به رأی دیگران احترام بگذارند.

۴ ـ وحدت اسلامی یکی از ویژگی های امت اسلامی در قرآن مجید و از اصول بسیار مهم آن است. این اصل در موارد تزاحم با اصول دارای اهمیت کم تر بر آنان مقدم می شود.

۵ ـ اصل برادری اسلامی مبنایی کلی برای تعامل بین مسلمانان است.

فصل سوم: رسالت و چشم انداز مجمع

رسالت مجمع جهانی تقریب عبارت است از: «ارتقای سطح آشنایی و آگاهی و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامی و تقویت احترام متقابل و تحکیم رشته‌های اخوت در بین مسلمانان بدون هیچ گونه تمایزی از لحاظ تعلقات فرقه‌ای، قومی یا ملی آنان به منظور رسیدن به امت واحده اسلامی.»

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی مجموعه ای است متشکل از ده ها تن از علمای مذاهب اسلامی در کشورهای مختلف جهان که به عنوان یکی از مراکز مهم منادی تقریب و وحدت در جهان اسلام شناخته شده و زمینه‌ساز تعامل میان پیروان مذاهب مختلف اسلامی می باشد. این مجمع در نظر دارد در ده سال آینده شرایط مطلوب ذیل را محقق گرداند:

۱ ـ نزدیک تر ساختن وضعیت جامعه امروز اسلامی به وضعیت عصر رسول اکرم(ص) به عنوان الگو از جهت برادری دینی و از بین‌بردن خصومت و تعصبات فرقه ای میان پیروان مذاهب اسلامی.

۲ ـ گسترش هم بستگی موجود میان برخی از مذاهب اسلامی به سایر مذاهب اسلامی و تمام مسلمانان.

۳ ـ پذیرش و مقبولیت عمومی مسلمانان نسبت به اختلافات مذهبی برخاسته از اجتهادات ضابطه مند.

 ۴ ـ الگو قراردادن رفتار ائمه مذاهب اسلامی با یکدیگر و گسترش آن در میان پیروان امروز آنان.

فصل چهارم : زمینه های تقریب

زمینه های تقریب مذاهب اسلامی، تمام ابعاد زندگی پیروان این مذاهب را در بر می‌گیرد. از آن جمله است:

 اعتقادات

همه مذاهب اسلامی به اصول اعتقادی (توحید، نبوت، معاد و…) و ارکان اسلام باور مشترک و واحدی دارند و اختلاف در فروعات آن خللی به اصل اسلام و برادری اسلامی وارد نمی سازد.

فقه و قواعد آن

طبق نظر محققین و فقهای مذاهب، مشترکات در ابواب فقهی نسبت بالایی را به خود اختصاص داده است واختلاف نظردر برخی مسائل فقهی نیز طبیعی و برگرفته از برداشت‌های اجتهادی فقیهان است.

اخلاق و فرهنگ اسلامی

مذاهب اسلامی در زمینه اخلاق فردی و اجتماعی و فرهنگ اسلامی اختلافی ندارند و پیامبر اکرم الگوی اخلاقی همه مسلمانان است.

تاریخ

 بدون شک، مسلمانان در وحدت مسیر تاریخی اسلام در مقاطع اساسی آن اتفاق نظر دارند و اختلافات فرعی و جزئی را می توان در جوّی آرام مطرح ساخت و در موارد بسیاری به اتفاق نظر رسید. لذا نباید اختلاف نظرها آثار منفی بر روند کنونی امت اسلامی بگذارد.

موضع گیری های سیاسی امت اسلامی

طبیعی است که همه مسلمانان دشمنان مشترکی دارند که می بایست در برابر آنان هم چون بنیانی مرصوص و در صفی واحد استوار بایستند. ویژگی های امت اسلامی نیز بر این اصل تأکید مضاعف دارد و منعی در هیچ یک از مذاهب اسلامی در این زمینه وارد نشده است و بر رهبران و علما و روشنفکران مسلمان است که سیاست واحدی را در برابر دشمنان در پیش گیرند.

فصل پنجم: اصول و ارزش ها

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در حرکت اصلاحی خود و انجام برنامه هایش به این اصول و ارزش ها پایبند است:

ـ ضرورت هم کاری همه جانبه در موارد مورد اتفاق مسلمانان.

ـ لزوم موضع گیری هماهنگ و واحد در برابر دشمنان اسلام.

ـ پرهیز از نسبت دادن کفر و فسق و بدعت به یکدیگر.

 ما مسلمانان با پذیرش مشروعیت اجتهاد در چارچوب منابع اصیل اسلامی بایستی لوازم و تبعات این اصل را هم بپذیریم و اگر یک نظر اجتهادی از دیدگاه ما خطا بود، صاحب آن را به کفر و فسق متهم نکنیم. بنابراین، امور اختلافی را از رتبه کفر و ایمان به رتبه خطا و صواب باید تنزل داد.

از طرف دیگر نباید کسی را به علت لوازم سخن یا اعتقادش که از نظر ما به انکار اصول دین منتهی می شود، تکفیر نماییم زیرا ممکن است او به این لوازم اعتقاد نداشته باشد.

ـ برخورد محترمانه در امور اختلافی: وقتی اسلام نوعی شکیبایی دینی را در مناسبات خود با سایر ادیان توصیه می کند و از مسلمانان می خواهد که به مقدسات فکری و اعتقادی باطل دیگران بی حرمتی ننمایند، به طریق اولی در مناسبات بین مسلمانان، اصل اجتناب از بی حرمتی به مقدسات پیروان مذاهب اسلامی را مورد تأکید قرار می دهد و آنان را به معذور دانستن یکدیگر در امور اختلافی دعوت می نماید.

ـ آزادی اختیار مذهب : اصل آزادی مذهبی به عنوان یک اصل کلی در روابط فردی جریان خواهد داشت. پس هر فرد در انتخاب مذهب اسلامی خود آزاد است. سازمان ها و دولت ها نبایستی مذهبی را به اجبار به دیگران تحمیل نمایند بلکه باید همه مذاهب اسلامی را به رسمیت بشناسند.

ـ آزادی عمل به احکام شخصیه: در مسائل مربوط به احوال شخصیه، پیروان مذاهب اسلامی تابع مقررات مربوط به مذهب متبوع خود هستند؛ مگر در امور مربوط به نظم عمومی که قوانین جاری کشور متبوع آنان حاکم خواهد بود.

ـ حل اختلافات از طریق گفت وگوی سالم و رعایت آداب آن: بر اساس آیه شریفه «فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه» قرآن کریم مسلمانان را به گفت وگوی مسالمت آمیز و بدون هیاهو با کفار و اهل کتاب، برای رسیدن به حقیقت، دعوت کرده است. بنابراین بر مسلمانان به طریق اولی لازم است اختلافات خود را از طریق گفت وگوی سالم و رعایت آداب آن حل و فصل نمایند.

ـ لزوم اهتمام همه مسلمانان به ابعاد عملی تقریب و تبلور ارزش های آن و نیز تلاش همه جانبه در راه اجرای شریعت اسلامی در تمام عرصه های زندگی.

فصل ششم: اهداف رسمی و سازمانی

هدف رسمی۱: کمک به امر احیا و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی و دفاع از حریم قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص).

هدف رسمی۲: کوشش در راه ایجاد آشنایی و تفاهم بیشتر بین علما، متفکران و پیشوایان مذهبی جهان اسلام در زمینه های اعتقادی، فقهی، اجتماعی و سیاسی.

هدف رسمی۳: گسترش اندیشه تقریب در بین اندیشمندان و فرهیختگان جهان اسلام و انتقال آن به توده های مسلمان و آگاه کردن آنان از توطئه های تفرقه انگیز دشمنان اسلام.

هدف رسمی ۴: رفع بدبینی ها و شبهات بین پیروان مذاهب اسلامی.

هدف رسمی ۵: کوشش در تحکیم و اشاعه اصل اجتهاد و استنباط در مذاهب اسلامی.

هدف رسمی۶: سعی در ایجاد هماهنگی و تشکیل جبهه واحد در مقابل توطئه های تبلیغاتی و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام بر اساس اصول مسلم اسلامی.

ب) اساسنامه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

فصل اول: کلیات

ماده اول: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی که از این پس در این اساسنامه مجمع تقریب نامیده می شود، مؤسسه ای است اسلامی، علمی، فرهنگی و جهانی که به دستور حضرت آیت الله خامنه ای، ولی امر مسلمین در سال ۱۳۶۹ هجری شمسی تأسیس شده و دارای شخصیت حقوقی مستقل است و طبق مقررات این اساسنامه اداره می شود.

ماده دوم: محل اصلی مجمع تقریب تهران ـ خیابان آیت الله طالقانی ـ پلاک ۲۴۸ است و می تواند در صورت ضرورت در نقاط مهم ایران و سایر کشورهای جهان شعب یا دفاتری تأسیس کند.

ماده سوم: اشراف و نظارت عالیه بر مجمع تقریب با ولی امر مسلمین است.

ماده چهارم: زمان فعالیت مجمع نا محدود است.

فصل دوم: اهداف

ماده پنجم: مجمع تقریب برای رسیدن به اهداف زیر فعالیت می کند:

الف ـ کمک به امر احیا و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی و دفاع از حریم قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص).

ب ـ کوشش در راه ایجاد آشنایی و تفاهم بیشتر بین علما، متفکران و پیشوایان مذهبی جهان اسلام در زمینه های اعتقادی، فقهی، اجتماعی و سیاسی.

ج ـ گسترش اندیشه تقریب بین اندیشمندان و فرهیختگان جهان اسلام و انتقال آن به توده های مسلمان و آگاه کردن آنان از توطئه های تفرقه انگیز دشمنان.

د ـ کوشش در تحکیم و اشاعه اصل اجتهاد و استنباط در مذاهب اسلامی.

هـ ـ سعی در ایجاد هماهنگی و تشکیل جبهه واحد در مقابل توطئه های تبلیغاتی و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام بر اساس اصول مسلم اسلامی.

و ـ رفع بدبینی ها و شبهات بین پیروان مذاهب اسلامی.

تبصره ۱: مجمع تقریب مؤسسه غیر انتفاعی است.

فصل سوم: راه کارها

ماده ششم: مجمع تقریب اهداف خود را از راه های زیر تحقق می بخشد:

الف ـ شناسایی و ارتباط با جمعیت ها و انجمن ها و شخصیت‌های گوناگون مسلمان به منظور ایجاد زمینه فعالیت‌های مشترک.

ب ـ تألیف، تحقیق، نشر و توزیع کتب و مطبوعات و تحقیقات و بررسی های علمی و اجتماعی مناسب در زمینه مسائل مشترک مذاهب اسلامی.

ج ـ ایجاد و گسترش فعالیت‌های حوزوی و دانشگاهی در زمینه علوم اسلامی.

د ـ برگزاری کنفرانس و حضور و شرکت در مجامع مناسب.

هـ ـ عضویت در مجامع بین المللی از قبیل سازمان کنفرانس اسلامی و سازمان ملل متحد (بخش سازمان های غیر دولتی).

و ـ تأسیس جماعت‌های تقریبی در نقاط مختلف دنیا.

ز ـ کمک به انجمن ها، مؤسسات و افراد متمایل به تقریب.

ح ـ در صورت لزوم، تأسیس مراکز، شعب و نمایندگی در مناطق مهم.

فصل چهارم: ارکان

ماده هفتم: ارکان مجمع تقریب عبارت است از:

الف ـ مجمع عمومی

ب ـ شورای عالی

ج ـ دبیر کل

فصل پنجم: مجمع عمومی

الف ـ تشکیل مجمع عمومی

ماده هشتم: اعضای مجمع عمومی از میان علما، متفکران و پیشوایان مذاهب اسلامی سراسر جهان که موافق فکر تقریب مذاهب اسلامی باشند توسط شورای عالی برای مدت شش سال انتخاب می شوند.

ماده نهم: عضویت اعضای مجمع عمومی قائم به شخص است.

ماده دهم: اجلاس عادی مجمع عمومی هر دو سال یک بار خواهد بود. در صورت ضرورت، اجلاسیه های فوق العاده مجمع عمومی با تصویب شورای عالی تشکیل می شود.

ماده یازدهم: اجلاس مجمع عمومی با حضور اکثریت کل اعضا رسمیت می یابد و اعتبار مصوبات با نظر اکثریت حاضر در اجلاس خواهد بود.

ب ـ وظایف و اختیارات

ماده دوازدهم: وظایف و اختیارات مجمع عمومی عبارت است از:

ـ تصویب آیین نامه داخلی مجمع عمومی.

ـ بررسی و اظهار نظر در مورد گزارش دبیرکل از فعالیت‌های انجام شده.

ـ بررسی و تصمیم گیری درباره مسائل ارجاعی از طرف شورای عالی.

ـ بررسی مسائل و مشکلات کلی جوامع اسلامی و ارائه راه حل ها.

فصل ششم: شورای عالی

الف ـ تشکیل شورای عالی

ماده سیزدهم: اعضای این شورا از میان علما، متفکران و شخصیت‌های  مذاهب معتبر اسلامی توسط ولی امر مسلمین برای مدت ۶ سال منصوب می شوند.

تبصره ۲: دبیرکل، عضو شورای عالی خواهد بود.

تبصره ۳: هر یک از اعضای شورا، عضو مجمع عمومی مجمع تقریب نیز هست.

تبصره ۴: انتصاب مجدد اعضای شورای عالی بلا مانع است.

ماده چهاردهم: شورای عالی در برابر ولی امر مسلمین در حدود اختیارات و مسؤولیت‌های محوله، مسؤول و پاسخگوست.

ماده پانزدهم: تعداد اعضای شورای عالی حداقل ۱۵ نفر و حداکثر ۲۱ نفر است.

ماده شانزدهم: با تصویب اکثریت اعضای شورای عالی دو نفر از اعضا به عنوان رئیس و نایب رئیس به مدت دو سال انتخاب خواهند شد.

تبصره ۵: شورای عالی یک نفر را به عنوان دبیر جلسات انتخاب خواهد کرد.

ماده هفدهم: جلسات شورای عالی با حضور اکثریت اعضای موجود در ایران رسمیت پیدا می کند و مصوبات آنان با اکثریت حاضران معتبر است.

ماده هجدهم: دعوت به جلسات به عهده دبیرکل است و در صورت لزوم، به درخواست رئیس یا یک سوم اعضای موجود در ایران جلسات تشکیل می شود و دعوت برای تشکیل هر یک از جلسات مجمع عمومی یا شورای عالی به وسیله نامه خصوصی یا درج در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار به عمل می آید و فاصله دعوت از روز انتشار تا تشکیل جلسه، حداقل ۱۰ روز و حداکثر ۴۰ روز خواهد بود.

ماده نوزدهم: قبول استعفا، عزل و یا جای گزینی هر یک از اعضای شورای عالی با ولی امر مسلمین است.

تبصره ۶: غیبت چهار جلسه متوالی و غیر موجه اعضا به منزله استعفای از عضویت است.

ب : وظایف و اختیارات

ماده بیستم: وظایف و اختیارات شورای عالی مجمع تقریب عبارت است از:

۱ ـ تصویب آیین نامه داخلی شورای عالی و آیین نامه های مجمع تقریب.

۲ ـ تصویب سیاست ها و برنامه های مجمع تقریب.

۳ ـ انتخاب سایر اعضای مجمع عمومی و انجام هرگونه تغییری در آنان.

۴ ـ پیشنهاد هرگونه تغییری در اساسنامه مجمع تقریب به ولی امر مسلمین.

۵ ـ پیشنهاد یک نفر به‌عنوان دبیرکل مجمع تقریب به ولی امر مسلمین جهت تصویب.

۶ ـ تصویب تأسیس مراکز، شعب و دفاتر نمایندگی مجمع تقریب در سراسر جهان.

۷ ـ تشکیل کمیته های تخصصی، عنداللزوم.

۸ ـ تصویب تشکیلات مجمع تقریب.

۹ ـ تصویب بودجه و هزینه های سالانه مجمع تقریب و پیشنهاد آن به دولت بر اساس نیاز مجمع.

۱۰ ـ اهتمام در تأمین نیازهای مالی مجمع تقریب.

۱۱ ـ نظارت بر حسن اجرای فعالیت‌های مجمع تقریب.

۱۲ ـ بازرسی از نحوه فعالیت‌های مجمع تقریب.

۱۳ ـ پیگیری اجرای مصوبات مجمع عمومی.

۱۴ ـ تصویب رؤسای شعب و نمایندگی های مجمع.

فصل هفتم: دبیرکل

الف ـ انتخاب دبیرکل

ماده بیست و یکم: دبیرکل، عالی ترین مسئول اجرایی مجمع تقریب است که با پیشنهاد شورای عالی توسط ولی امر مسلمین به مدت چهار سال منصوب می شود.

تبصره ۷: قبول استعفا و یا عزل دبیرکل با ولی امر مسلمین است.

ماده بیست و دوم: در صورت وفات، استعفا و یا عزل دبیرکل یک نفر از اعضای شورای عالی با انتخاب شورای عالی تا تعیین دبیرکل جدید عهده دار وظایف او خواهد بود.

ب : وظایف و اختیارات

ماده بیست و سوم: وظایف و اختیارات دبیرکل عبارت است از:

ـ پیشنهاد سیاست ها و برنامه های مجمع تقریب به شورای عالی.

ـ پی گیری و اجرای مصوبات شورای عالی.

ـ مدیریت و نظارت بر کلیه فعالیت‌های اجرایی مجمع تقریب.

ـ دعوت به جلسات شورای عالی و مجمع عمومی و سایر جلسات عمومی.

ـ تهیه و تدوین گزارش فعالیت‌های انجام شده و ارائه آن به شورای عالی و مجمع عمومی جهت ارزیابی.

ـ تشکیل کمیته های موقت بر حسب ضرورت.

ـ انتصاب معاونان مجمع تقریب با اطلاع شورای عالی.

ـ انتصاب رؤسای نمایندگی های آن در داخل و خارج از کشور با تصویب شورای عالی و عزل یا قبول استعفای آنان.

ـ پیشنهاد بودجه و هزینه های سالانه مجمع تقریب به شورای عالی و پی گیری آن از طریق مراجع ذیربط.

ـ امضای موافقتنامه ها، اسناد مالی، حقوقی و ثبتی و هرگونه تغییرات مربوط و استیفای حقوق مجمع.

ـ انجام سایر امور محوله از سوی ولی امر مسلمین و شورای عالی.

ماده بیست و چهارم: دبیرکل می تواند بخشی از وظایف و اختیارات خود را به معاونان و مدیران تفویض نماید؛ به شرط این که مخل به وظایف و اختیارات اساسی دبیرکل نباشد.

ماده بیست و پنجم: دبیرکل سخنگوی مجمع تقریب بوده و در مقابل شورای عالی مسؤول و پاسخگوست.

تبصره ۸: کلیه اوراق و اسناد مربوط به مجمع از قبیل چک، سفته، برات، قراردادهای تعهدآور و اسناد رسمی با امضای دبیرکل و معاون پشتیبانی و با مهر مجمع معتبر می باشد.

فصل هشتم: منابع مالی

ماده بیست و ششم: منابع مالی مجمع تقریب عبارت است از:

ـ موقوفات، نذورات و کمک های دریافتی از محل وجوهات شرعیه

ـ درآمدهای متفرقه

ـ کمک بلاعوض اشخاص حقیقی و حقوقی

ـ دریافت وام با تصویب شورای عالی از منابع مختلف در مواقع ضروری

ـ سایر درآمدهایی که منابع آن به تصویب شورای عالی برسد.

فصل نهم: متفرقه

ماده بیست و هشتم: در صورت انحلال مجمع تقریب، کلیه اموال منقول و غیر منقول آن جهت صرف در مصالح امت اسلامی در اختیار ولی امر مسلمین قرار می‌گیرد.

ماده بیست و نهم: هم‌کاری با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در امور بین الملل ضرورت دارد.

ماده سی ام: این اساس‌نامه در نه فصل و سی ماده و هشت تبصره به پیشنهاد دبیرکل در تاریخ ۱۷/۷/۱۳۸۰ به تصویب شورای عالی مجمع رسید.

ج ـ منشور وحدت اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین والصلاه والسلام على سید البشریه وأسوتها محمد النبی الامین وآله الطاهرین و صحبه المیامین ومن تبعهم باحسان الى یوم  الدین.

برپایه ایمان به این که اسلام، امانتی نزد مسلمانان است و دفاع از حریم و مقدسات آن بر همه واجب است، و با ملاحظه تأکید اسلام بر پای‌بندی به همه اموری که به وحدت اسلامی می‌انجامد و روابط برادرانه را بین امت‌ها  استوار می‌سازد و منطق صحیح و زبان گفت وگوی سازنده را ترویج می‌نماید و همکاری، همبستگی، همدلی بین مسلمانان و پاسداری از مصالح عالیه اسلام را تحقق می‌بخشد، و نظر به ابعاد تهاجم گسترده و ناجوانمردانه استکبار جهانی و صهیونیسم بر فرهنگ، ارزش ها، منافع و استقلال امت اسلامی و با تأکید بر ضرورت بسیج همه نیروهای مادی و معنوی در برابر این تجاوزات و دشمنی ها، ما دانشمندان و متفکران امضا کننده این منشور، پس از آگاهی از گام‌های استواری که علمای مسلمان در گذشته، در مکه مکرمه، تهران، امّان، قاهره و … برداشته‌اند، بر ایمان و پای‌بندی خود به مبانی، اصول و شیوه‌های زیر تأکید نموده، دیگران را به التزام به آن دعوت می‌کنیم:

مبانی:

یکم، اسلام دین خاتم و تنها راه پیشرفت انسان و امانتی نزد مسلمانان است؛ از این‌رو بر مسلمانان است که آن را در همه عرصه‌های زندگی پیاده کنند، به آموزه‌ها و راهنمایی‌هایش جامه عمل بپوشانند، از حریم و مقدسات آن دفاع کنند و مصالح عالیه آن را بر تمام مصلحت‌ها مقدم بدارند.

دوم، قرآن مجید و سنت شریف نبوی(ص) دو منبع اساسی قانون گذاری اسلام و سایر تعالیم آن هستند و همه مذاهب اسلامی بر حجیت و حقانیت این دو منبع، اتفاق نظر دارند و اعتبار سایر منابع را برگرفته و مستند به این دو می‌دانند.

سوم، ایمان به اصول و ارکان زیر، ملاک مسلمانی افراد است:

الف ـ ایمان به یگانگی خداوند متعال (توحید)؛

ب ـ ایمان به نبوت و خاتمیت رسول اکرم(ص) و این که سنت آن حضرت، یکی از دو منبع اساسی دین است؛

ج ـ ایمان به قرآن کریم، مفاهیم و احکام آن، به عنوان منبع اول دین اسلام؛

د ـ ایمان به معاد؛

ه‍ ـ ایمان به وجوب ارکان پنجگانه اسلام و عدم انکار مسلّمات مورد اتفاق و ضروریات دین .

چهارم، به رسمیت شناختن اصل اجتهاد و آزادی بحث، زیرا اسلام با پذیرش اجتهاد، اختلاف دیدگاه‌ها را طبق ضوابط شرعی پذیرفته است؛ از این رو بر مسلمانان است که تنوع اجتهادها را امری طبیعی بدانند و به رأی دیگران احترام بگذارند.

پنجم، وحدت امت اسلامی و پاسداری از مصالح و منافع عمومی مسلمانان، وظیفه‌ای دینی و ضرورتی حیاتی است و برادری اسلامی اساس هر نوع همکاری، تعامل و همبستگی بین مسلمانان به شمار می‌رود.

چشم‌اندازها:

ششم، ضرورت دارد علما و اندیشمندان اسلامی موارد زیر را نصب العین خویش قرار دهند:

۱– تلاش برای نزدیک ساختن جامعه امروز اسلامی به وضعیتی که قرآن مجید ترسیم نموده و پیامبر اکرم(ص) در راه تحقق بخشیدن به آن کوشیده است؛ و به منظور گسترش برادری دینی، همکاری وهمیاری و تقوا پیشه‌نمودن و ایستادگی در برابر چالش ها، توصیه به حق و صبر و دوری از تفرقه و کشمکش و هر چه باعث سستی و ضعف مسلمانان می‌شود.

۲– الگو قرار دادن رفتار ائمه مذاهب اسلامی با یک‌دیگر و گسترش آن در میان پیروان امروز آنان.

۳- گسترش فرهنگ همبستگی بین مسلمانان تا جایی که همه آنها اختلافات فکری بین خود را پذیرفته و آن را نتیجه اجتهاد قانونمند مذاهب بدانند.

هفتم، تقویت، تعمیق و هدایت بیداری اسلامی به‌منظور آشنایی مسلمانان بایکدیگر از رهگذر، تحقق الفت و برادری دینی برپایه اصول ثابت و مشترک اسلامی.

زمینه‌های تقریب:

هشتم، تقریب مذاهب اسلامی همه عرصه‌های زندگی پیروان مذاهب را در برمی‌گیرد و شامل عقاید، فقه، اخلاق، فرهنگ و تاریخ می‌شود.

برنامه‌های عمومی:

نهم، علاوه بر آنچه گذشت، برداشتن گام‌های زیر هم برای تحقق تقریب مذاهب اسلامی لازم است:

۱- ضرورت همکاری کامل در مواردی که مسلمانان برآن اتفاق نظر دارند.

۲- بسیج همه نیروهای مادی و معنوی در راه اعتلای کلمه الله و اجرای اسلام به‌عنوان استوارترین راه سعادت.

۳– موضع گیری هماهنگ و واحد در برابر دشمنان اسلام، به خصوص در مسائلی که مورد اهتمام همه امت اسلامی است؛ مثل مسئله افغانستان، عراق و…

۴– خودداری مسلمانان از تکفیر، تفسیق وناسزاگویی به مخالفان مذهبی خود. ما به عنوان مسلمانانی که به مشروعیت اجتهاد در چارچوب منابع اسلامی باور داریم، باید لوازم و تبعات این اصل را نیز بپذیریم؛ هر چند، نظر اجتهادی دیگران به باور ما خطا باشد. باید داوری خود درباره اختلافات را از سطح ایمان و کفر، به سطح درست و نادرست، تغییر دهیم. همچنین  تکفیر دیگران به خاطر لوازم گفته یا رأی آنان که به گمان ما به انکار اصول دین منجر می‌شود، ولی آنان خود این لوازم را قبول ندارند، جایز نیست.

۵– برخورد محترمانه با اختلافات، به عنوان نتیجه پذیرش تعدد اجتهاد در اسلام.

۶– وقتی اسلام پیروان خود را به حکمت، موعظه حسنه و دوری از اعمال تحریک‌آمیز در مناسبات خود با سایر ادیان توصیه می‌کند و از مسلمانان می‌خواهد به عقاید باطل غیر مسلمانان بی‌حرمتی ننمایند، به طریق اولی در مناسبات بین مسلمانان، بر اصل اجتناب از بی‌حرمتی به معتقدات پیروان مذاهب اسلامی و احترام به اهل بیت پاک رسول‌الله(ص) و اصحاب راست کردارش تأکید می‌نماید.

۷– عدم تحمیل پیروی از مذهبی خاص بر مردم توسط هیئت‌های دینی و حکومت ها با سوءاستفاده از ضعف و نیاز آنان؛ باید با احترام به مذاهب اسلامی معتبر، بر اساس اصول یاد شده، پیروان آنها را از تمام حقوق شهروندی برخوردار ساخت.

۸– در مسائل مربوط به احوال شخصیه، پیروان مذاهب اسلامی تابع مقررات مذهب متبوع خود هستند؛ اما در امور مربوط به نظم عمومی، قوانین جاری کشور متبوع آنان، حاکم خواهد بود.

۹– از آن‌جا که قرآن کریم مسلمانان را به اصل گفت وگوی منطقی با دیگران به دور از هیاهو و ایجاد رعب و به هدف دستیابی به حقیقت، دعوت کرده است، بنابراین بر مسلمانان واجب است اختلافات خود را از طریق گفت وگوی مسالمت‌آمیز و با رعایت آداب منطقی و اخلاقی حل کنند و در این راه با تعیین هیئت‌های علما یا مشترک برای حل اختلافات فیمابین، گام‌های عملی بردارند و به بعد عملی تقریب و تبلور ارزش های آن در زندگی اهتمام داشته باشند.

۱۰– واگذاشتن بحث و گفت‌وگو در جنبه‌های تاریخی، عقیدتی و فقهی مورد اختلاف بین مسلمانان به متخصصان، تا با تکیه بر روح برادری، بی‌طرفی و حقیقت‌جویی انجام شود. از این رو شایسته است مراکزی خاص برای گفت وگو در مسائل عقیدتی، فقهی و تاریخی تأسیس گردد.

۱۱– آموزش فقه وحدت اسلامی، آداب اختلاف، گفتگو و مناظره وآشنایی با اجتهاد در فقه، کلام، تفسیر واحادیث مشترک و مقایسه بین آنها در فضایی از احترام متقابل و عدم خرده‌گیری نسبت به آرای یکدیگر در مراکز علمی، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علوم دینی.

۱۲– احیای مکتب های تربیتی پای‌بند به کتاب و سنت، به عنوان وسیله‌ای برای کاهش گرایش‌های مادی افراطی و راه‌حلی جهت پیش‌گیری از فریب‌کاری مسلک های نوظهور و ناآگاه نسبت به اصول اسلامی.

۱۳– اهتمام علمای مذاهب به ترویج شیوه اعتدال و میانه‌روی، با به‌کارگیری همه ابزارهای علمی، ملاقات ها، سمینارهای علمی- تخصصی و کنفرانس های عمومی با استفاده از مؤسسات «تقریبی» و با هدف تصحیح نگاه به مذاهب اعتقادی، فقهی و تربیتی به عنوان شیوه‌های گوناگون اجرای اسلام و این که اختلاف بین مذاهب، اختلاف تنوع و تکامل است، نه اختلاف تضاد؛ و نیز ضرورت شناخت ویژگی‌ها و امتیازات هر یک از مذاهب و آشنایی با ادبیات آنها.

۱۴– مقابله با مکاتب و گرایش های فکری افراطی و تندرو که با کتاب و سنت در تعارض است. در این راه، افراط و تفریط و پذیرش دعوت‌های مختلف جایز نیست و باید ضوابط مذکور درباره شرایط اسلامی بودن گروه ها و گرایشات را در نظر داشت.

۱۵– تأکید بر عدم مسئولیت مذاهب اعتقادی، فقهی و تربیتی در برابر اعمال اشتباه افراد منتسب به آنها؛ مانند: کشتار بی گناهان، هتک آبرو، تکفیر، ناسزاگویی، نابود کردن سرمایه‌ها وغیره. و ضرورت اتخاذ تصمیماتی برای جلوگیری از اعمالی که شکاف بین مسلمانان را بیشتر می‌کند و نسبت کفر و گمراهی را متوجه آنان می‌سازد. و نیز تلاش برای دوری از اعمال تحریک کننده و فتنه‌انگیزی که باعث خشم مسلمانان می‌شود و به پراکندگی امت اسلامی فرا می‌خواند.

۱۶– انحصار صدور فتوا به دانشمندانی که در شناخت کتاب خدا، سنت پیامبر اکرم(ص)، فقه و اصول تخصص داشته، و توانایی استنباط احکام شرعی از منابع آن را دارند و به موضوعات، اوضاع و احوال مردم و مقتضیات زمان آگاه هستند. و به منظور حل مشکلات، در صدور فتوى، اولویتها را مراعات می‌نمایند.

د) مجمع عمومی

مجمع عمومی یکی از ارکان مجمع است و اعضای آن از بین علما و اندیشمندان مذاهب اسلامی معتقد به اندیشه تقریب مذاهب انتخاب می‌شوند. براساس آیین نامه، نشست اعضای این مجمع هر دو سال یک بار برگزار می‌شود. مسائلی که در هر نشست بررسی می‌شود، مشکلات و مسائل عمومی جوامع اسلامی و راه حل آن، مسائل ارجاعی از سوی شورای عالی به مجمع عمومی، و گزارش دبیر کل از فعالیت‌های مجمع می باشد.

تاکنون ۲۰۸ نفر عضو مجمع عمومی انتخاب شده اند و دایره انتخاب اعضا، محدود به این تعداد نخواهد بود

نشست هیئت رئیسه مجمع عمومی، سالانه برگزار می شود. نشست اول این هیئت رئیسه در شوال سال ۱۴۲۶ در اصفهان و قسمت‌های دوم و سوم آن در ربیع الاول سال‌های ۱۴۲۸ و۱۴۳۰ درتهران برگزار شد.

مجمع عمومی دارای چهار کمیته به شرح زیر است:

الف) کمیته اقلیت‌های مسلمان.

ب) کمیته تبلیغات.

ج) کمیته چالش های فراروی امت اسلامی.

د) کمیته زنان و نقش آنان در تقریب مذاهب.

نشست اول کمیته های مجمع عمومی، شوال ۱۴۲۶ هـ.ق. در اصفهان

نشست دوم، ربیع الاول ۱۴۲۸ هـ. ق در تهران

نشست سوم، ربیع الاول ۱۴۳۰ هـ. ق در تهران

هـ) شورای عالی

 شورای عالی، دومین رکن مجمع است واعضای آن را ولی امر مسلمین برای شش سال منصوب می نماید. اعضای شورای عالی عضو مجمع عمومی نیز هستند و تعداد آنان بین ۱۵ و ۲۲ نفر است. مسئولیت این شورا، برنامه ریزی و موافقت با طرح های مجمع در زمینه های گوناگون می باشد. شرح وظایف این شورا را می توان در ماده بیستم از فصل ششم اساسنامه ملاحظه نمود. شورای عالی تا پایان سال ۱۴۳۰هـ.ق/ ۱۳۸۹ه.ش ۱۵۹ نشست داشته است.

پیش از این، شهید محراب آیت الله سید محمد باقر حکیم(ره) عهده دار ریاست شورای عالی مجمع بود که بعد از ادای نماز جمعه در نجف اشرف و در کنار مرقد مطهر جدش امیر مؤمنان به دست دشمنان اسلام به شهادت رسید.

و) دبیرکل مجمع

دبیر کل مجمع، مسئول عالی اجرایی و سخنگوی رسمی مجمع هستند که با پیشنهاد شورای عالی و حکم ولی امر مسلمین به مدت چهار سال انتخاب می شوند و بر همه فعالیت‌های علمی، فرهنگی، آموزشی، بین المللی، نشر کتاب و مجله نظارت دارند و گزارش فعالیت ها را به مجمع عمومی و شورای عالی ارائه می نمایند.

انتخاب دبیرکل از میان شخصیت‌های علمی ممتاز وفعال در عرصه تقریب مذاهب صورت می‌گیرد.