دو واقعه تاریخی در خصو ص قانون اساسی در ایران

به گزارش بقاع خبر ؛  قانون اساسی میثاق عمومی مردمان یک کشور است . اولین بار قانون اساسی در دوره مظفراالدین شاه در سال ۱۳۲۵ ق نوشته شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نوشته شد و در سال ۱۳۶۸ ش امام خمینی (ره) دستور بررسی مجدد آن را داد .

دستور امام خمینی(ره) برای بررسی مجدد قانون اساسی ( ۱۳۶۸ ش )

با گذشت یک دهه از اجرای قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸، علی‏رغم استحکام و نقاط قوت، مواردی در آن وجود داشت که عدم اصلاح آنها، اداره کشور را با مشکلات جدی در آینده روبرو می‏ساخت. از اینرو، تعدادی از نمایندگان مجلس و شورای عالی قضایی، از محضر امام خمینی(ره) خواستار تعیین هیئت بررسی متمم قانون اساسی شدند. حضرت امام نیز طی نامه‏ای به رییس جمهور وقت، ضمن معرفی هیئتی ۲۰ نفره به همراه ۵ نفر از نمایندگان مجلس به انتخاب آن هیئت، آنان را مسؤول بررسی و تغییر تعدادی از مواد و اصول قانون اساسی کردند. برخی از موارد مطرح شده برای تغییر عبارت بودند از: رهبری، تمرکز در مدیریت قوه مجریه و قوه قضاییه، تعیین نمایندگان مجلس شورای اسلامی، روشن کردن راه بازنگری قانون اساسی، تعیین جایگاه مناسب برای مجمع تشخیص مصلحت نظام و… . هرچند در اواسط کار، ارتحال حضرت امام روی داد و شورا به طور موقت تعطیل شد؛ ولی در ۲۰ تیر ۱۳۶۸ ش، کار شورا به اتمام رسید و اصلاحات انجام شده جهت تأیید به حضور حضرت آیت‏اللَّه خامنه‏ای رهبر معظم انقلاب ارسال شد. موارد بازنگری شده به دستور مقام معظم رهبری در ششم مرداد همان سال به همه‏پرسی گذاشته شد و مورد تأیید ۹۷/۳۸ درصد شرکت کنندگان در انتخابات قرار گرفت.

تصویب متمم قانون اساسی و تاییدِ آن توسط محمدعلی شاه قاجار(۱۳۲۵ق)

چون ۵۱ فصلی که به‌نام قانون اساسی در دوران مظفرالدین‌شاه تنظیم شد، وافی به مقصود نبود و در این قانون از وظایف مردم نسبت به دولت و بالعکس سخنی نرفته بود، بنابراین برای نوشتن متمم قانون اساسی، کمیسیونی تشکیل گردید و آن ‏قانون در ۱۰۷ اصل تنظیم شد و برای امضا تقدیم محمدعلی‌شاه قاجار گردید. • محمدعلی‏شاه قاجار از همان آغاز کار، مصمم به برانداختن مشروطیت بود، اما بهانه‏ای در دست نداشت. اما در جریان سوءقصدی که به وی شد، بهانه‏ لازم را به‌دست آورد و آن را به گردن آزادی‏خواهان انداخت، تا این‏که سرانجام پس از ماه‏ها کشمکش میان مجلس و دربار و عدم دست‏رسی به نتیجه‏ مطلوب، در روز سه‏شنبه دوم تیرماه ۱۲۸۷ش برابر با ۲۳ جمادی‏اول ۱۳۲۶ق، هنوز آفتاب طلوع نکرده بود که قشون محمدعلی‏شاه به سوی مجلس روان شدند و راه‏هایی را که به مجلس منتهی می‏شد، بستند. مجاهدان که در میدان بهارستان بودند در سنگرهای خود به حال آماده‏باش درآمدند. چون خبر به گوش حضرات آیات بهبهانی و طباطبایی، از رهبران روحانی مشروطه رسید، با بی‏پروایی و دلیری از خانه بیرون آمدند و خود را به مجلس رسانیدند تا شاید از وقوع حادثه جلوگیری نمایند. ناگهان مجلس شورای ملی که هنوز مدت زیادی از بدو تشکیل آن نمی‏گذشت به دستور محمدعلی‏شاه مستبد و توسط کلنل لیاخوف، افسر روسی به توپ بسته شد. در پی این حمله، نعش خونین آزادی‏خواهان، صحن بهارستان را پر کرد و صدای ناله و فریاد از هر سو به گوش می‏رسید. مجاهدان نیز مردانه، تفنگ در دست گرفته و از خود و مجلس دفاع می‏کردند. جنگ در حدود چهار ساعت به طول انجامید و سرانجام به نفع شاه پایان یافت. در این ماجرا، محمدعلی‏شاه که مورد حمایت دولت روس بود به اعدام و تبعید و زندانی کردن نمایندگان مجلس پرداخت. شاه دستور داد که آقا سیدعبدالله بهبهانی را به کرمانشاه تبعید کرده، آیت‏الله سیدمحمد طباطبایی را در شمیران خانه‏نشین نمایند. عده‏ای از آزادی‏خواهان را، زنجیر به گردن انداخته و کشان‏کشان به باغشاه بردند. از میان این جمع، تنها ملک‏المتکلمین و میرزاجهانگیرخان صوراسرافیل از مشروطه‏طلبان مشهور و مخالف استبداد قاجاری را به حضور شاه آوردند. وی پس از این‏که مدتی به آن دو دشنام داد، دستور قتل هر دوی آن‏ها را صادر کرد. یک روز پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلی‏شاه قاجار برای ایجاد رعب در میان مردم و تعطیلی اجتماعات و انجمن‏های ملی، حکومت نظامی را در تهران اعلام کرد. براساس این فرمان، لیاخوف روسی فرمانده‏ی نیروهای قزاق مأمور شد تا با استفاده از نیروهای گارد قزاق، افراد مسلح را در شهر بازداشت کنند. طی این فرمان، تجمع مردم در شهر ممنوع گردید و به مأموران دستور داده شد تا با شلیک گلوله مانع از اجتماع افراد شوند. هم‌چنین برای جلوگیری از تحصن مردم در سفارت‏خانه‏ها یا حرم حضرت عبدالعظیم در ری، عفو عمومی اعلان نمودند. هدف از این کار، فریفتن مشروطه‏خواهان متواری بود، چنان‏که بدین‏وسیله، عده‏ بسیاری دستگیر شدند. در این واقعه بیش از سی‏صد تن از مجاهدان، آزادی‏خواهان و مشروطه‏طلبان کشته و پانصد تن دیگر زخمی و تعداد زیادی بازداشت شدند. هم‏چنین انجمن‏ها تعطیل، روزنامه‏ها توقیف و مشروطیت دوساله‏ ایران به پایان رسید. بدین‏ترتیب مجلس، منحل شد و دوره‏ استبداد صغیر آغاز گشت. با آغاز استبداد جدید – که به‏دلیل عمر کوتاه آن، استبداد صغیر نامیده می‏شود – بسیاری از روشن‏فکران غرب‏گرا، صحنه‏ مبارازت را رها نموده و یک‏بار دیگر جنبش مردم ایران با الهام گرفتن از روح مذهب و رهبری روحانیت، در اندک مدتی به اوج خود رسید. در این حال، مردم، در تهران و شهرستان‏ها، دست به دفاع مسلحانه زده و در نهایت توانستند با محاصره‏ پایتخت، آن را به تصرف خویش درآورند. انگیزه و محرک اصلی مردم در این قیام، دستورالعمل‏هایی بود که از طرف علمای بزرگ، به‏ویژه از نجف اشرف به‌دست مردم می‏رسید. این بیانیه‏ها و روشن‏گری‏ها بود که بر مبنای وظیفه‏ شرعی، مردم را در سراسر ایران، به مقاومت در برابر استبداد برانگیخت و علی‏رغم حکومت نظامی، به دفاع مسلحانه واداشت تا این‏که سرانجام، استبداد برای بار دوم سقوط کرد. در این میان، با برافراشته شدن دو پرچم روس و انگلیس بر سردر عمارت سفارت روسیه که شاه فراری مستبد را پناه داده بود، برای چندمین‏بار ماهیت سیاست‏های هماهنگ و مداخله‏جویانه‏ روس و انگلیس روشن گردید. دوران استبداد صغیر، یک سال و ۲۲ روز به طول انجامید و سرانجام با خلع محمدعلی‏شاه و آغاز انتخابات دوره‏ دوم مجلس شورای ملی پایان یافت.