حکایت مردمانی که با« وقف »جاودان شدند/ وقتی اموال فانی با وقف باقی می‌شود

گزارش کامل بقاع نیوز از انواع موقوفات در زنجان؛
حکایت مردمانی که با« وقف »جاودان شدند/ وقتی اموال فانی با وقف باقی می‌شود
وقف نیاز به هزینه زیادی ندارد، شما حتی شما، در هر شغل و حرفه‌ای که هستید نیز میتوانید واقف باشید و اموال فانی خود را باقی کنید.
به گزارش بقاع نیوز از زنجان؛ وقف که در بسياري از روايات اسلامي از آن به « صدقه جاريه » تعبير شده است.
وقف داراي ثواب و فضيلت‌هاي فراواني است و ائمه معصومان (ع) نیز تاکید بسیاری بر انجام این سنت حسنه داشته‌اند، به طوری که در روایت نقل شده از امام صادق (ع) در زمینه ماندگاری اعمال دقیقا بر صدقه جاریه ( وقف) اشاره شده است.
وقف یک نهاد ممتاز دینی است و مهم‌ترین مبحث در آن عمل امینانه نسبت به موضوع وقف است، دایره وقف گسترده بوده و در حال حاضر عرصه‌های متعددی برای وقف وجود دارد.
وقف با نیک اندیشی و گذشت افراد خیراندیش ایجاد می‌شود و هدف و حاصل آن باقی شدن فانی است، با وقف کردن نام فانی انسان جاودان شده و در تاریخ برای همیشه ثبت شده و باقی می‌شود.
*وقف و دین اسلام
وقف از وقف از باسابقه‌ترین میراث ارزشمند اسلامی است و پیامبر اکرم (ص) نیز نخستین واقف در دین هستند.
سنت حسنه وقف از صدر اسلام تاکنون در همه جوامع مسلمان مورد توجه بوده است و علی‌رغم فراز و نشیب‌های بسیار دستاوردهای بسیاری در زمینه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… دارد.
پس از ظهور اسلام این سنت حسنه گرایش بسیاری یافته نیز رواج بیشتری یافت و امروزه کمتر شهری در کشور وجود دارد که در آن اثری از موقوفه و یا وقف و واقف نباشد.
یکی از مهم‌ترین خصوصیات انسان مومن اختصاص دادن بخشی از اموال خود برای نیازمندان است که یکی از بهترین نوع تخصیص مال، وقف است که انسان مومن قسمتی از اموال خود را برای حل مشکلات اجتماعی وقف کند.
*وقف در ایران
قبل از پیروزی انقلاب موقوفات کشور در سه مقطع از تاریخ مورد غارت و حیف و میل قرار گرفته است که اوج آن دوران نادرشاه، رضاخان و محمدرضا شاه بوده است.
اما پس از پیروزی انقلاب به دستور امام راحل رویکرد احیای موقوفات در پیش گرفته شده و شورای انقلاب در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و پس از تصویب قانون اساسی، باز پس گیری موقوفات و ابقای آن را در دستور کار خود قرار داده است و در همین راستا بسیاری از موقوفات کشور که قبل از انقلاب به غیرواگذار شده بودند، احیا شده‌اند.
قدمت برخی از موقوفات در کشور به بیش از 800 سال می‌رسد و در حال حاضر بیش از 8 هزار متولی موقوفات در کشور وجود دارد.
تعداد موقوفات کشور بیش از 127 هزار مورد است که این تعداد شامل موقوفات منفعتی و انتفاعی هستند.
*وقف در استان زنجان
در استان زنجان نیز همانند کل کشور، وقف و موقوفات پس از پیروزی انقلاب قوت گرفته و پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی بسیاری از موقوفات استان احیا شده است.
شمار موقوفات استان زنجان بیش از 2 هزار و 400 مورد است که در این بین این موقوفات ارزشمندی وجود دارد.
بخش عمده نیاتی که واقفان خیراندیش و نیکوکار در استان مربوط به عزاداری برای امام حسین (ع)، رفاه عمومی، فقرزدایی و عدالت اجتماعی مربوط است و شمار نیات واقفان در استان به 35 هزار مورد می‌رسد.
برای اینکه بیشتر با موقوفات استان آشنا شوم، به سراغ تعدادی از موقوفات شاخص استان رفتم تا گزارشی در زمینه نحوه وقف و نیات واقفان آنها بنویسم.
*موقوفه‌ای که کاروانسراست
کاروانسرای سنگی شهر زنجان یکی از قدیمی‌ترین و منحصربه فردترین آثار تاریخی استان و به جا مانده از دوران صفوی است، این کاروانسرا یکی از قدیمی‌ترین موقوفات به ثبت رسیده در استان زنجان است.
کاروانسرا سنگی زنجان یکی از کاروانسراهای برون شهری است که در قرن 11 و به دستور شاه عباس صفوی و با هدف تقویت سیستم تجاری و بازرگانی ساخته شده است.
کاروانسرای سنگی یکی از بی‌نظیرترین آثار تاریخی شهر زنجان است و در جاده کمربندی زنجان – میانه در خیابان خیام، رو‌به‌روی راه‌آهن شهر قرار دارد.
این کاروانسرا که به داش کاروانسراسی نیز معروف است، هم اکنون تغییر کاربری داده و به سفره خانه سنتی تبدیل شده است،
این کاروانسرا در سال ۱۳۷۷ توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غذاهاو نوشیدنی‌‎هایی که در این محل عرضه می‌شود، طرفداران بسیاری دارد و می‌توان گفت، کاروانسرا سنگی یکی از موقوفات پردرآمد استان است.
از جمله اقلامی که در کاروانسرا سنگی زنجان ارائه می‌شود، پیش غذا، نوشیدنی‌های سرد، نوشیدنی‌های گرم ارائه شده و بخشی به عنوان کافه کاروانسرا است.
*وقف 18 هزار جلد برای کتابخانه مدرسه علمیه سطح عالی سید زنجان
این وقف نیز یکی از موقوفات جالب استان است که واقف خیراندیش به منظور افزایش مطالعه این تعداد کتاب را وقف مدرسه علمیه سطح عالی سید زنجان کرده است.
این 18 هزار جلد شامل بیش از یک هزار عنوان کتاب است که شامل موضوعاتی از قبیل فقه، اصول، تاریخ، ادبیات است.
بیش از 100 جلد از این کتاب‌های وقف شده، نسخه خطی هستند که هر کدام دارای قدمت بیش از 500 سال بوده و حدود 200 جلد نیز چاپ سنگی است.
*موقوفه‌ای که هوشمند است
موقوفه مرحوم یوسف هوشمند نیز یکی از مهم‌ترین موقوفات استان زنجان است که برای کمک به بیماران چشمی وقف شده است.
شنیده‌ها حاکی از آن است، که مرحوم یوسف هوشمند در زمان حیات خود به بیماری چشمی مبتلا بوده و با مراجعه به پزشکان متعدد متوجه می‌شود که درمانی برای چشمان بیمار او نیست و در نهایت نابینا می‌شود، از همین رو در اواخر عمر خود برای اینکه دیگر بیماری به علت نبود امکانات و همچنین مشکلات مالی بینایی خود را از دست ندهد، ملک خود را به صورت تمام و کمال برای احداث ساختمان چشم پزشکان وقف کرده است.
این موقوفه در یکی از محل‌های تجاری مرکز شهر زنجان واقع شده و از نظر ارزش ریالی بسیار ارزشمند است.
احداث ساختمان جشم پزشکی در این محل آغاز شده است و پیشرفت فیزیکی آن نیز 56 درصد است.
مساحت این پروژه 240 متر بوده و زیربنای این موقوفه یک‌هزار و 100 متر است، موقوفه مذکور در پنج طبقه در حال ساخت است.
تاکنون 500 میلیون تومان برای ساخت موقوفه مذکور هزینه شده وبرای ادامه ساخت این پروژه 550 میلیون تومان نیاز است.
*وقف برای ساخت مسجد
وقف برای ساخت مسجد و حسینیه یکی از معمول‌ترین موقوفات استان زنجان است
طی سال جاری و سنوات گذشته وقف‌های بسیاری برای ساخت مسجد به ثبت رسیده است، اغلب این مساجد در محل‌هایی که فاقد مسجد هستند ساخته می‌شود.
با کمک واقفان خیراندیش در استان زنجان بیش از یک هزار و 500 ساخته شده است که آنها نیز جزو موقوفات محسوب می‌شوند.
امسال یکی از واقفان خیراندیش به نام قسمت‌الله خدابنده‌لو از شهرستان خدابنده زمین 200 متری را برای ساخت موسسه قرآنی وقف کرده است که این امر نشان از اهمیت مسائل قرآنی در بین واقفان و توجه آنها به این موضوع است.
*شهری که موقوفه است
استان زنجان موقوفات بسیاری دارد، اما موضوعی که موجب شده این استان در امر موقوفات به یک استان منحصر به فرد تبدیل شود این است که یکی از شهرهای استان به صورت شش دانگ موقوفه است.
شهر قیدار نبی (ع) به صورت تمام و کمال موقوفه است، در بین شهرهای استان قیدار نبی (ع) دارای بیشترین موقوفه از نظر ارزش ریالی است، تعداد موقوفات این شهر قریب به 500 مورد و تعداد رقبات آن نیز بیش از 11 هزار مورد است.
برکات وقف در این شهر بسیار زیاد است و همین امر موجب سازندگی بیشتر شهر قیدار نبی (ع) شده است و برای بهره‌مندی مردم از منافع موقوفات در این شهر پروژه‌های عظیمی در حال ساخت است و یا ساخته شده است.
از دیگر ویژگی‌های این شهر موقوفه وجود حرم مطهر حضرت قیدار نبی (ع) است که اهمیت شهر را بیش از پیش افزایش داده و هر سال گردشگران و زائران مذهبی بسیاری را از همه نقاط کشور به خود جلب می‌کند.
*وقف وموقوفه به روایت مدیر کل اوقاف استان زنجان
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان نیز در همین زمینه اظهار کرد: وقف یکی از سنت‌های حسنه در اسلام است و پیامبر اکرم (ص) نخستین واقف در دین اسلام هستند.
حجت‌الاسلام علی با اشاره به تاریخچه وقف و موقوفات اظهار کرد: قبل از انقلاب حاکمان موقوفات را به غیر اهل آن که شامل دوستان و خویشان بودند حاکمان بودند، واگذار شده بود.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه قبل از انقلاب موقوفات در تصرف افرادی بوده که هیچ اعتقادی به وقف نداشتند، بیان کرد: خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از موقوفات احیا شد.
وی با اشاره به روند تصرف موقوفات در کشور و به تبع آن در استان زنجان اضافه کرد: طی این روند موجب جلب اعتماد از دست رفته مردم به وقف و موقوفات شد.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با اشاره به 75 آیه نازل شده در زمینه وقف، انفاق و احسان اضافه کرد: وقف یک سنت حسنه است و چارچوب محکم دارد و احیای این سنت وظیفه همگان است.
این مسئول در ادامه با ارائه توضیحاتی در زمینه نحوه اخذ سند برای موقوفات در استان زنجان افزود: گام نخست در این زمینه شناسایی است که بسیار زمان‌بر بوده و کار دشواری محسوب می‌شود.
باقری با اشاره به اینکه پس از شناسایی موقوفات نسبت به اخذ سند برای آنها اقدام می‌شود، گفت: این اقدام نیز با همکاری اداره کل ثبت اسناد صورت می‌گیرد.
*زنجان بیش از 2400 موقوفه دارد
وی به بهره‌وری و توسعه موقوفات نیز اشاره کرد و افزود: پس از تصرف موقوفات از دست رفته نسبت به توسعه آنها اقدام می‌شود که طی سنوات گذشته اقدامات ارزشمندی در این زمینه صورت گرفته و نتایج مثبتی نیز داشته است.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با اشاره به اینکه تعداد موقوفات استان زنجان بیش از 2 هزار و 400 مورد است، گفت: تعداد رقبات استان نیز قریب به 24 هزار عدد است.
این مسئول با اشاره به ثبت اطلاعات همه موقوفات استان در سامانه جامع اطلاعات بیان کرد: حتی نیات واقفان و اصل سند وقف نیز در این سامانه درج و ثبت شده است.
باقری با توضیح اینکه تعداد نیات واقفان در استان زنجان به 35 هزار مورد می‌رسد، اظهار کرد: از جمله این نیات وقف برای عزاداری امام حسین (ع)، کمک به دانش‌آموزان نیازمند، ایتام، وقف برای ساخت مسجد و حسینیه, وقف برای ساخت حوزه علمیه و … است.
*116 روستای استان زنجان موقوفه است
وی 116 روستای استان زنجان را موقوفه اعلام کرد و گفت: شاخصه خاص استان زنجان این است که شهر قیدار نبی (ع) که شامل موقوفات بسیار ارزشمند نیز است، به صورت شش دانگ موقوفه است.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با اشاره به اینکه اوقاف به منظور جلب اعتماد مردم و واقفان دقیقا بر اساس نیات واقفان عمل می‌کند، گفت: در برخی از موارد که نیت واقف قابلیت اجرایی از نظر دینی و شرعی ندارد، بر اساس فتوای مراجع این موقوفه بر اساس نزدیک‌ترین نیت هزینه می‌شود.
*ساخت مجتمع‌های بزرگ تجاری از محل موقوفات
این مسئول در ادامه گزارشی از اقدامات صورت گرفته از محل هزینه‌کرد موقوفات نیز ارائه کرد و گفت: با برنامه‌ریزی درست و اصولی پروژه‌های بسیار ارزشمندی از محل موقوفات ساخته شده و یا در حال ساخت است.
باقری با اشاره به ساخت دو تالار احسان از محل موقوفات در استان زنجان بیان کرد: این تالارها در شهرستان‌های خدابنده و زنجان در حال ساخت است که پیشرفت فیزیکی تالار خدابنده بیش از 80 درصد است.
وی همچنین با اشاره به ساخت مجتمع اداری، خدماتی و درمانی در خدابنده گفت: این مجتمع در هفت طبقه شامل دو پارکینگ، دو طبقه تجاری و سه طبقه خدماتی در حال ساخت است.

وی با اشاره به احداث 70 واحد تجاری، پارکینگ عمومی به گنجایش 270 خودرو در این طرح گفت: مساحت این پروژه موقوفه مذکور 27 هزار متر مربع است.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان در ادامه گزارشی از میزان سند‌های اخذ شده برای موقوفات استان نیز ارائه کرد و گفت: طی ماه‌های اخیر برای چند موقوفه مهم استان زنجان به ارزش ریالی 456 میلیارد ریال سند اخذ شده است.
این مسئول با اشاره به اینکه ترویج فرهنگ وقف تنها وظیفه اوقاف نیست، اضافه کرد: باید همگان به ویژه‌ رسانه‌ها در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند.
باقری با تاکید بر اینکه وقف صرفا نباید یک ساختمان بزرگ و یا مجتمع تجاری باشد، اضافه کرد: به منظور مشارکت مردم در امر وقف، زمینه برای اجرای طرح وقف دسته‌جمعی فراهم شده است و مردم می‌توانند حتی به میزان اندک نیز در این سنت حسنه شرکت کنند.
وی با تشریح نحوه اجرایی شدن وقف دسته‌جمعی اظهار کرد: با جمع‌آوری مبالغ اندک می‌توان وقف بزرگی به ثبت رساند، همچنان که در حال حاضر اوراق وقفی برای ساخت بیمارستان فوق تخصصی آغاز شده است.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان زنجان با اشاره به اهداف اوقاف از ارائه اوراق وقفی بیان کرد:
اين اوراق ابزاري است که امکان وقف کردن را براي همه اقشار جامعه در هر صنف و گروهي با هر مبلغي فراهم کند.
باقری ادامه داد: اوراق وقف يک نوع ورقه بهادار غيرانتفاعي است که براي توسعه فرهنگ وقف و فراهم کردن امکاني براي مشارکت مردم در اين عرصه طراحي شده است.
وی خاطر نشان کرد: با عرضه این اوراق شرايطي فراهم شده است که افراد حتی با کمترين ميزان (يک ميليون ريال) نیز بتوانند در امر وقف سهيم باشند.
به گزارش فارس، وقف تنها اهدای یک زمین بزرگ تجاری، یک ساختمان و چیزهای بسیار ارزشمند نیست، همه افراد می‌توانند در زندگی خود واقف باشند، اگر معلم هستید می‌توانید ساعاتی از وقت خود را صرف آموزش دانش‌آموزان کنید، اگر کشاورز هستید قطعه‌ای از زمین یا بخشی از محصولات خود را صرف امور خیر کنید، اگر پزشک هستید یک روز از وقت خود را در ماه صرف ویزیت رایگان بیماران کنید و یا حتی اگر خبرنگار هستید، قلم خود را وقف کنید و با نوشتن گزارشی هرچند مختصر و کوتاه این فرهنگ را ترویج دهید، یادمان وقف سنت حسنه اسلامی است و پیامبر اکرم (ص) نخستین واقف در دین اسلام هستند، پس بیایید از ایشان الگوبرداری کنیم.
زهرا رسولی- خبرنگار بقاع نیوز- زنجان