شرح صدر بهترین موهبت الهی

جلسه تفسیر قرآن توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی در شبستان امام خمینی(ره) حرم مطهر حضرت معصومه(س) برگزار شد.وی در ادامه تفسیر سوره‌های جزء سی قرآن کریم در این جلسه به تفسیر سوره الم‌‌ نشرح پرداخت.

رفیعی اظهار کرد: با توجه به آزار و اذیت‌هایی که کفار و مشرکان نسبت به پیامبر(ص) داشتند، خداوند متعال آیات زیادی برای دل‌جویی پیامبر(ص) بیان کرده است که گاهی با بیان تاریخ گذشته پیامبران و آزار اذیتی که آن‌ها شده‌اند و گاهی هم با بیان اینکه ما حمایت و یاری‌ات می‌کنیم در قرآن خطاب به پیامبر(ص) آمده است.

وی در ادامه گفت: در سوره الم نشرح در ابتدا سه تا از الطافی که خداوند به پیامبر(ص) عنایت کرده است ذکر شده، در ابتدا آمده است؛ أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ، شرح در لغت به معنای شکافتن است و شرح صدر به معنای دریادلی و قدرت تحمل است.

این کارشناس قرآنی بیان کرد: بعضی دل‌ها تنگ است و تحمل ندارد با یک سختی خودش را می‌بازد و نمی‌تواند تحمل کند اما بعضی دل‌های دیگر قدرت تحمل بیشتری دارند و دریا دل هستند، حال خداوند نیز به پیامبر(ص) می‌فرماید: أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ، ما به روح تو صدر همراه با تحمل داده‌ایم. در اینجا خداوند به پیامبر(ص) گسترش تحمل و استقامت در برابر لجاجت‌ها و آزار دشمنان می‌دهد.

وی ادامه داد: علاوه بر این سوره در آیات دیگر قرآن نیز شرح صدر آمده است، در آیه 25 سوره طه آنجا که حضرت موسی(ع) جهت روبرو شدن با فرعون یکی از دعاها و درخواست‌هایش از خدا شرح صدر بود که فرمود؛ قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی، اما در این آیه سوره شرح خداوند خودشان به پیامبر(ص) شرح صدر عنایت کرده است.

رفیعی افزود: در آیه دیگر، آیه 125 سوره انعام، خداوند شرح صدر را به‌عنوان بهترین موهبت الهی یاد کرده و می‌فرماید؛ فَمَن یُرِدِ اللّهُ أَن یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ، یعنی آن کسی که خدا بخواهد هدایت کند به او شرح صدر می‌دهد.

وی تصریح کرد: بنابراین دقت داشته باشید زندگی پرفراز و نشیب و همراه با سختی است، اگر انسان قدرت تحمل نداشته باشد اصلا نمی‌تواند زندگی کند به هم می‌ریزد و امکان ادامه دادن زندگی را ندارد، بنابراین شرح صدر انسان را نورانی می‌کند و به او قدرت تحمل در سختی‌ها را می‌دهد، برای بدست آوردن شرح صدر تمرین و مطالعه لازم است و نباید در مشکلات و سختی‌ها سریع صحنه را خالی کرد و باخت.

این مفسر قرآن گفت: به شرح حال آزادگان در زندان‌های عراق توجه کنید، ببینید این آزادگان در اسارت با چه وضعیتی بودند و تحمل کردند، اکنون کسانی هستند که بیش از 25 سال روی تخت خوابیده‌اند و قطع نخاع هستند، خیلی تحمل می‌خواهد، گاهی انسان به مراکزی که این عزیزان را نگهداری می‌کنند سربزند و از دیدن آنها درس بگیرد.

عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی در ادامه به حدیثی از پیامبر(ص) از کتاب مجمع‌البیان مرحوم طبرسی پیرامون شرح صدر اشاره و بیان کرد: کسی از پیامبر(ص) پرسید ما هم شرح صدر پیدا می‌کنیم؟ و پیامبر فرمود سه چیز شرح صدر می‌آورد؛ اول اینکه به دنیا نچسبید، در نماز وقتی دیر می‌رسید و امام جماعت در حال تشهد است شما به صورت نیم‌خیز می‌شوید که به این حالت در نماز جماعت تجافی می‌گویند که اولین راه شرح صدر این حالت نسبت به دنیا است که از دنیا به دنیا وابسته نشوید اگر وابسته نشوید بچه از دست رفت، خانه از دست رفت ، ماشین از دست رفت دیگر ناراحت نمی‌شوید، چون به دنیا نچسبیده‌اید و وابسته دنیا نیستید و این وابستگی باعث می‌شود تحمل شما بالا برود.

وی تصریح کرد: توجه به قیامت دومین چیز برای شرح صدر است، این توجه باعث می‌شود بالاخره خدا و قیامتی هست و این دنیا زودگذر تمام می‌شود که این توجه تحملتان را بیشتر می‌کند و سوم یاد مرگ است، یاد مرگ وابستگی را کم می‌کند و تحمل انسان را بالا می‌برد. هر چند وقت به قبرستان بروید، وقتی پیامبر(ص) از قبرستانی عبور می کردند، می‌ایستادند و به اهل قبور می‌گفتند ما هم به شما ملحق می‌شویم.

رفیعی گفت: در ادامه این سوره خدا خطاب به پیامبر می‌فرماید؛ وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ، این بار سنگین نبوت، رسالت و هدایت مردم را از دوش تو برداشتیم. وزر درلغت به معنی سنگینی است و واژه وزیر نیز از همین معنی مشتق شده است چون بارسنگین حکومت را بر دوش دارد و همچنین گناه نیز یک نوع سنگینی برای انسان می‌آورد، حال در این آیه خداوند آن سنگینی بار رسالت پیامبر(ص) را از دوشش برداشت و این دومین الطاف خداوند به پیامبر(ص) در این سوره است.

این مفسر قرآن ادامه داد: خداوند می‌فرماید؛ وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ، نام پیامبر(ص) را بلند کردیم، بالا بردیم تا جایی که کنار اسم خداوند آورده شده است؛ اطیعوا الله و اطیعوا الرّسول، حتی در اذان و تشهد نماز نام پیامبر(ص) را آورده‌ایم، همچنین خداوند کسی که علم همراه با عمل دارد و با علمش دشمنان خدا را محکوم می‌کند او را نیز بالا می‌برد.

رفیعی بیان کرد: خداوند در ادامه این سوره یک وعده هم به پیامبر(ص) می‌دهد و می‌فرماید؛ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا و باز تأکید می‌کند إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا، سختی و آسانی با هم است هر وقت سختی دیدید، بدانید در شکم این سختی آسانی است و این سختی به پایان می‌رسد، همانگونه که شب تاریک تمام شده و روز می‌آید، بنابراین در سختی‌ها نباید خودتان را ببازید، در این آیه خداوند وعده امید به پیامبر(ص) را می‌دهد که پایان سختی آسانی است.

وی تشریح کرد: صدام با آن‌همه جنایتی که به مردم عراق و ایران کرد و چه‌قدر انسان را کشت مگر ماند؟ دیگر اثری از او نیست، بدانید که سختی‌ها، دردها، بیماری‌ها، مشکلات زندگی همه تمام می‌شود و همیشه زندگی روی یک چرخ نمی‌چرخد، بالاخره فرج می‌شود.

عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با اشاره به ادامه این سوره که خداوند می‌فرماید؛ فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ وَإِلَى رَبِّکَ فَارْغَبْ گفت: هروقت از کاری فارغ شدید، کاری جدید شروع کنید، هرگز بیکار نباشید. خداوند از انسان بیکار بدش می‌آید، جهاد تمام شد عبادت کنید، عبادت تمام شد کار کنید، این آیه می‌خواهد بگوید بیکار نمانید.

رفیعی تصریح کرد: امروزه ریشه همه بدبختی‌ها، طلاق، اعتیاد، ناهنجاری‌های اجتماعی، دعواها از فراغت است، چون بیکار بودن باعث فساد و گناه و ناهنجاری‌ها می‌شود، یک انسان بیکار به سمت اعتیاد می‌رود و خودش نیز افسردگی می‌گیرد. سیستم زندگی امروزه به هم ریخته است، رفت و آمدها کم شده است، همه تحصیل کرده ولی بیکار هستند، توقع هم بالا رفته و بیکار هم هستند، طبیعتا همه این‌ها باعث دعوا و ناهنجاری می‌شود.

وی در پایان گفت: خانم‌های خانه‌دار اگر در زندگی خود کار و برنامه نداشته باشند با مشکل روبرو می‌شوند، خانم جوان تازه ازدواج کرده که صبح همسرش می‌رود سرکار و خانم هم در منزل می‌نشیند، در و دیوار را نگاه می‌کند تا ایشان برگردد، خوب افسرده می‌شود، بعد می‌آید می‌گوید من چرا افسرده شده‌ام؟ در زندگی که نام خدا و کار باشد، هم روح و هم جسم انسان آرام است، بنابراین برای رسیدن به آرامش جسم و روح دو کار را انجام دهید، به یاد خدا باشید و از بیکاری پرهیز کنید.

قم خبرنگار بقاع نیوز:امیرمحسن سلطان احمدی