زیارتگاههای منسوب به حضرت زینب کبری (س) در ۴ کشور جهان
- شناسه خبر: 46261
- تاریخ و زمان ارسال: ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ ساعت ۰۷:۱۲
- نویسنده: تحریریه بقاع خبر
به گزارش بقاع خبر، امروز ۱۵ ماه رجب سالروز رحلت جانسوز حضرت عقیله بنی هاشم زینب کبری سلام الله علیها است. یکی از بارزترین اوصاف انسانهای کامل، صبر و بردباری در فراز و نشیبهای روزگار و تلخیهای دوران است. قرآن کریم در آیات متعددی به صابران بشارت داده است و پاداشهای فراوان آنها را یادآوری نموده است: وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مالها و جانها و میوهها، آزمایش میکنیم؛ و بشارت ده به استقامتکنندگان.حضرت زینب علیها السلام از این جهت در اوج کمال قرار دارد. در زیارتنامه آن حضرت میخوانیم: «عجبت من صبرک ملائکه السماء؛ ملائکه آسمان از صبر تو به شگفت آمدند.» مخصوصاً در ماجرای کربلا آن چنان صبر و رضا و تسلیم از خود نشان داد، که صبر از روی او خجل است.
حضرت زینب کبری (س) شخصیتی است که در طول تاریخ نویسندگان بیشماری از عظمت، فضیلت، علم و عقل، سیاستمداری، قدرت، صلابت و شجاعت ایشان نوشتهاند. تمام توان و تلاش عقیله بنی هاشم (س) بر حمایت، همراهی و همدلی و تبعیت از امام جامعه اسلامی و ولایت امام حسین (ع) بود.
در واقعه کربلا و نهضت اباعبدالله الحسین (ع)، وقتی امام تصمیم گرفتند از مدینه به سمت مکه و بعد به سمت عراق حرکت کنند خواهر بزرگوارشان حضرت زینب (س) راهی این سفر شدند و برادرشان را در این سفر تنها نگذاشتند و لحظه به لحظه در مشکلات و گرفتاریها همراه امام حسین (ع) بودند.این بانوی بزرگوار پس از تحمل رنج و سختیهای فراوان و صبر بر مصیبت شهادت برادران، فرزندان و عزیزان خویش در واقعه غمبار عاشورا و انجام رسالت خویش در ابلاغ حقایق این حادثه و روشنگری برای مسلمانها و دوستداران اهل بیت (ع)، به مدینه بازگشتند، اما حدود یک سال و نیم بعد از واقعه جانسوز کربلا در سن ۵۷ سالگی از دنیا رفتند.
در روایتها و منابع تاریخی ۴ نقل در خصوص حرم مطهر حضرت زینب سلامالله علیها وجود دارد. در این منابع مدینه، مصر، عراق و شام به عنوان مکان دفن پیکر مطهر ایشان معرفی شدهاند که هرکدام دلیل خاص خود را دارد.
چهار مکان در عراق، مصر، مدینه و شام به عنوان مزار مطهر حضرت زینب سلام الله علیها معرفی شدهاند.ما در میان این چهار نقل هیچکدام را نه میتوانیم به طور قطع بپذیریم و نه رد کنیم. هرچند که برخی از علما همین سوریه را بیشتر ترجیح داده و آن را پذیرفتهاند. اما از آنجا که اصل ابراز ارادت است، حضرت زینب سلام الله علیها در هر جای کره زمین که دفن شده باشند، انشاءالله عرض ارادت ما مورد قبول ایشان قرار خواهد گرفت. در عین حال چون مزار مطهر ایشان در سوریه بیشتر مورد تائید و تأکید قرار گرفته، انشاءالله زیارت ما مورد تائید و مقبول خواهد بود.
آرامگاه منسوب به حضرت زینب (س) در شهر سنجار عراق
یکی از مکانهایی که به عنوان مزار مطهر حضرت زینب (س) نقل میشود، در شهر «سنجار» واقع است، شهری معروف در شمال عراق و جنوب منطقه «نصیبین» و بر سر راه شام. در این شهر مراقدی منسوب به اهل بیت (ع) قرار دارد. یکی از این مراقد شریف، منسوب به حضرت زینب کبری (س) دختر امام علی (ع) است. این قول سند تاریخی ندارد و مهمترین دلیل آن، شهرت میان مردم عرب زبان به ویژه بومیان منطقه است که نوادگان ائمه را نیز فرزندان آن بزرگواران خطاب میکردند. بنابراین زینبی که در این محل مدفون است، از نوادگان حضرت امیرالمومنین (ع) است و در زبان و لسان مردم آن منطقه، زینب دختر حضرت امیر (ع) خطاب میشود.
زیارتگاه السیده زینب در پایتخت کشور مصر
محلی در شهر قاهره پایتخت مصر به نام «زینبیه» به حضرت زینب کبری (س) منسوب است که برای این احتمال دلایلی بیان شده و مهمترین آنها دلیل روایی است: نسابه عبیدلی در کتاب «اخبار الزینبات» روایاتی را نقل کرده است که بر اساس مضمون آنها، باید حضرت زینب (س) در مصر دفن شده باشند، اما این روایات از نظر سند و محتوا قابل اعتماد نیست. محمد حسنین سابقی نویسنده کتاب «مرقد العقیله زینب علیها السلام» اشکالاتی را بر این احادیث وارد کرده و میگوید اکثر راویانی که عبیدلی این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسی و تتبع فراوان در کتب رجال و نسب هیچ اثری از آنان به دست نیامد. مفاد این روایات نیز خالی از تناقض و اشکال تاریخی نیست.
در بعضی از نقلها هم این طور آمده چون حضرت زینب سلام الله علیها علیه دستگاه یزید افشاگری میکردند، یزید ملعون دستور داده بود که ایشان از مدینه خارج شوند و به مصر بروند. این افراد میگویند این بانوی گرامی در مصر از دنیا رفتهاند. در عین حال راوی این مطلب زنی به اسم رقیه است که ظاهراً دختر فرمانروای معاویه و یزید در مصر بوده. او در نقل خود عنوان کرده با توجه به افشاگریهایی که حضرت زینب سلام الله علیها در مدینه داشتند، حاکم مدینه به یزید نامه نوشت که این خانم، مدینه را بر تو تباه میکند و او هم دستور داد آن بزرگوار را تبعید کنند و ایشان به مصر آمدند. رقیه؛ دختر حاکم مصر، نقل میکند که پدرش به استقبال حضرت زینب سلام الله علیها آمد و شهادت امام حسین علیه السلام را به ایشان تسلیت گفت و در مقام پاسخ سخنانی را به حضرت زینب سلام الله علیها نسبت میدهد. او میگوید کمی بعد از ورود حضرت زینب سلام الله علیها به مصر، آن حضرت از دنیا رفتند و پدر رقیه یعنی حاکم مصر بر پیکر ایشان نماز خواند و آن حضرت در آنجا دفن شدند.
آیا حضرت در بقیع دفن شدهاند؟
سیدمحسن امین قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب (س) دانسته است. او برای این مطلب دلیل میآورد که بازگشت حضرت زینب (س) پس از فاجعه کربلا به مدینه، قطعی و مسلم است اما خروج مجدد او از این شهر ثابت نشده است، بنابراین باید گفت: در مدینه وفات یافته و در همانجا دفن شده است، گرچه تاریخ وفات و محل دفنش دقیقاً روشن نباشد. این دلیل در واقع نوعی استصحاب است که مرحوم امین به آن استناد کرده است.
در رد دیدگاه مدینه این سوال مطرح است که آن بانوی مشهور و جلیلالقدر که مقامش با دیگر زنان مدینه قابل مقایسه نبود، چرا مانند دیگر بانوان بزرگ و سرشناس شهر مدینه، دارای قبر مشخصی نیست و هیچیک از مورخان و تراجم نویسان به وفات ایشان در مدینه و دفن شأن در بقیع اشاره نکردهاند؟ برخی از جمله مرحوم قریشی در کتاب «السیده زینب» در پاسخ گفتهاند که این احتمال وجود دارد با آن همه ظلم و ستم که بر آن حضرت و دودمانش در کربلا و کوفه و شام، و عدم رضایت از مردم زمانه خویش، مانند مادرش فاطمه زهرا (س) وصیت کرده باشد که شبانه به خاکش سپارند تا کسی از مدفنش آگاه نباشد.
در عین حال مسعودی در شرح حال امام حسن مجتبی (ع) مینویسد: حسن بن علی در کنار قبر مادرش فاطمه (س) به خاک سپرده شد و در این قبرستان (بقیع) تا این زمان سنگی است که روی آن چنین نوشته شده است: «الحمد لله مبید الامم و محیی الرمم، هذا قبر فاطمۀ بنت رسول الله، سیدۀ نساء العالمین والحسن بن علی بن ابیطالب، و علی بن الحسین بن علی، و محمد بن علی، و جعفر بن محمد، (رضوان الله علیهم اجمعین)»این نشان میدهد که قبر آن بزرگواران در قرن چهارم یعنی تا زمان مسعودی مشخص بوده است، و اگر قبر حضرت زینب علیها السلام در این قبرستان قرار داشت، نام او هم حداقل تا زمان مسعودی روی قبر نوشته میشد. چنانکه قبر همسرش عبدالله بن جعفر در همان قبرستان مشخص است، بنابراین چگونه ممکن است قبر حضرت زینب در بقیع باشد، اما هیچ نشانی از آن نباشد، و در هیچ تاریخی یاد نشده باشد؟ از طرف دیگر موضوعات تاریخی جای اعمال استصحاب نیست که بگوییم: بازگشت حضرت زینب علیها السلام به مدینه قطعی است، اما خروج او از این شهر ثابت نشده است، پس در همان شهر و همانجا به خاک سپرده شده است.
زینبیه سوریه
مرحوم حاج شیخ عباس قمی به نقل از استاد خودش مرحوم محدث نوری، و دیگران احتمال شام را تقویت کردهاند. وی با روشی عالمانه احتمال مصر را رد کرده و با قرائن و شواهدی اثبات کرده است که حضرت زینب کبری (س) در شام دفن شده است.
بر اساس روایات حاکم مدینه در پی اخراج و تبعید حضرت زینب بر آمد و سرانجام حضرت زینب به شام رفت، به نقل دیگری پرداختند و آن این است: موقعی که واقعه حرّه و غارت و کشتار مردم مدینه در سال ۶۲ هجری توسط یزیدیان رخ داد، عبدالله بن جعفر برای اینکه ناراحتی همسرش حضرت زینب (س) تجدید نشود و قدری غم و اندوه او کاسته شود، افزون بر این، مرض وبا و طاعون در مدینه شایع شده بود و برای در امان ماندن از آن، به همراه حضرت زینب به سوی مزرعهای در شام رفتند و در آنجا اقامت گزیدند تا اینکه حضرت زینب مریض شد و در آن دیار از دنیا رفت.پس از بررسی ۴ احتمال در مورد محل دفن حضرت زینب کبری علیها السلام میتوان چنین نتیجه گرفت که: احتمال سنجار، هیچگونه سندیت تاریخی ندارد، احتمال مصر اشکالات فراوان دارد، احتمال مدینه بدون دلیل است، و احتمال شام به نظر استوارتر میآید.هرچند که برخی از علما همین سوریه را بیشتر ترجیح داده و آن را پذیرفتهاند. اما از آنجا که اصل ابراز ارادت است، حضرت زینب سلام الله علیها در هر جای کره زمین که دفن شده باشند، انشاالله عرض ارادت ما مورد قبول ایشان قرار خواهد گرفت. در عین حال چون مزار مطهر ایشان در سوریه بیشتر مورد تائید و تأکید قرار گرفته، انشاءالله زیارت ما مورد تائید و مقبول خواهد بود.